زنبورعسل

زنبورعسل یا مُنج گونه‌ای زنبور است که عسل می‌سازد. زنبور عسل این کار را با گردآوری شهد گل‌ها در کندو انجام می‌دهد. در فارسی به زنبور عسل منگ، منج و مگس انگبین هم گفته می‌شود.

زنبورهای هر کندو یکی از سه نوعِ زنبور ملکه، زنبورنر و زنبور کارگر هستند. زنبور عسل از ات اجتماعی است حتی اگر در خارج از کندو دارای غذای کافی باشد نمی‌تواند به تنهایی زندگی کند.

به دلیل نقش بسیار مهم زنبورعسل در گرده افشانی و افزایش باروری محصولات کشاورزی و میوه‌ها، سازمان جهانی غذا و کشاورزی یا فائو روز ۲۰ می هر سال را به عنوان روز جهانی زنبور» نامگذاری کرده‌است.

ملکه

ملکه، مادر اغلب زنبورهای موجود در کندو است. جنسیت ملکه ماده بوده و مهم‌ترین وظیفه‌اش تخم‌گذاری می‌باشد. ملکه به عنوان رهبر کندو محسوب می‌شود و اگر ملکه را بردارند یا کشته شود و جانشینی برای او وجود نداشته باشد بعد از سه یا چهار ساعت تمام کارهای کندو متوقف می‌شود و بعد از مدتی زنبورها حدوداً ظرف دو روز اگر داخل کندو تخم روز وجود داشته باشد شروع به تولید شفیره ملکه برای تولید ملکه جدید می‌کنند؛ پس از مدت دو هفته ملکه‌ها از شفیره بیرون می ایند وباهم مبارزه می‌کنند تا سرانجام قوی‌ترین آن‌ها دوباره رهبری کندو را به عهده می‌گیرد اما اگر تخم روز داخل کندو نباشد. بعد از مدت کوتاهی کارگران شروع به بکرزایی می‌کنند و کندو نر ریز می‌شود و در معرض نابودی قرار می‌گیرد. ملکه از اواخر فروردین تا اواخر خرداد در شرایط متعادل روزانه حدود ۱۵۰۰ تا ۴۰۰۰ تخم می‌گذارد. ملکه‌ها و کارگرها از تخم‌های لقاح شده(۳۲ کروموزوم) و نرها از تخم‌های غیر لقاح شده(۱۶ کروموزوم)، به وجود می‌آیند. طول بدن ملکه بسته به هر نژاد متفاوت می‌باشد و به‌طور طبیعی بیش از ۵ سال می‌تواند زنده بماند. در زنبورداری تجاری بیش از دو سال از یک ملکه استفاده نمی‌شود به علت کاهش تخم‌ریزی (در سال اول ۵۰٪ و در سال دوم ۲۵٪ تخم‌ریزی می‌کند و در سال‌های آینده ۲۵٪ تخم می‌گذارد به همین دلیل زنبوردار ملکه را در سال سوم حذف می‌کند). ملکه زنبور عسل در زمان شفیرگی عسل و گرده نمی‌خورد و به جای آن ژله رویال که از غدد ترشحی زنبوران کارگر می‌باشد مصرف می‌کند و بخاطر همین تک غذا بودن در ۵ روز اول زندگی ۱۲۵۰ برابر بزرگتر از بقیه زنبوران می‌شود و عمر این زنبور از حدود ۴۵ روز به ۵ تا ۷ سال افزایش پیدا می‌کند و شفیره‌ای که از عسل و گرده تغذیه شود هیچگاه به ملکه تبدیل نشده و کارگر خواهد شد. ملکه تا آخر عمر توسط ژله رویال تولیدی کارگران تغذیه می‌شود

از فراورده‌های زنبور عسل می‌توان به ۱-عسل ۲-موم ۳-بره موم ۴-ژله رویال ۵-گرده ۶-زهر اشاره کرد.

زنبور نر

زنبورهای نر در کندو تنها وظیفه جفت‌گیری با ملکه را دارند و تا می‌توانند عسل می‌خورند و دارای نیش نمی‌باشند. دارای سر و بال‌های بزرگ می‌باشند. توانایی جمع‌آوری شهد و گرده را نداشته و تقریباً ۲۴ روز زنده می‌مانند.

زنبورهای عسل نر بخش کمتری از یک کلنی هستند و فقط یک هدف را در اختیار دارند: جفت‌گیری با زنبور ملکهٔ بکر. البته پس از جفت‌گیری، زنبورهای نر می‌میرند. زنبور نر در حجره‌های بزرگ‌تری نسبت به زنبورهای کارگر پرورش می‌یابند. تخم‌های بارور نشده ملکه به زنبور نر تبدیل می‌شوند.

زنبور کارگر

جنسیت زنبورهای کارگر ماده بوده و بیشتر جمعیت کندو را تشکیل می‌دهند. طول بدن آن‌ها تقریباً ۱۰ میلی‌متر می‌باشد. در یک کندوی قوی با بیش از ۱۰ قاب، حدود ۷۰ هزار زنبور کارگر وجود دارد. زنبورهای کارگر با اینکه ماده هستند توانایی بارور شدن ندارند؛ ولی در صورت نبودن ملکه در کندو می‌توانند تخم ریزی کنند؛ که در زنبورداری ماده تخم‌گذار گفته می‌شود؛ که این تخم‌ها به دلیل عقیم بودن زنبور کارگر به زنبور نر تبدیل می‌شود. نیش زنبورهای ماده خاردار بوده و طول آن در حدود ۱ میلی‌متر می‌باشد. به خاطر وجود همین خارها پس از نیش زدن و ورود زهر به بدن موجوداتی که ساختار گوشتی دارد نیش در پوست گیر کرده و موجب جدا شدن کیسه زهر از زنبور می‌شود؛ و پس از چند دقیقه زنبوری که نیش زده خواهد مرد. این باور اشتباه وجود دارد که زنبورها به صورت آگاهانه اقدام به نیش زدن می‌کنند و به عبارتی خود را فدا می‌کنند ولی زنبورها به هیچ وجه نمی‌دانند بعد از نیش زدن کیسهٔ زهرشان پاره خواهد شد.

وظایف زنبورهای کارگر

• رفتن به خارج از کندو و تهیه عسل از شیره گل‌ها
• تغذیه نوزادان
• تهیه صمغ برای پوشاندن شکاف‌ها و روزنه‌ها جهت جلوگیری از ورود نور و مواد خارجی به کندو
• تهیه آب برای ادامه حیات و نمک برای رشد نوزادان
• نگهبانی و رسیدگی به وضع نوزادان و ملکه و پرستاری از آنان
• تمیز کردن کندو و تهیه هوای مورد نیاز آن
• انبار کردن اندوخته‌ها و مرمت کندو

تعدادی از کارگران در هر ساعت شیره دویست تا سیصد گل را مکیده و به کندو می‌آورند و به مأمورهای حمل و نقل تحویل می‌دهند و آن‌ها نیز عسل دریافت کرده را انبار می‌کنند. در ورودی لانه چندین زنبور پاسداری می‌کنند و مانع ورود ات بیگانه و غارتگر می‌شوند. در داخل کندو عده‌ای مأمور نظافت هستند و فضولات زنبوران نر را که کاری جز خوردن عسل ندارند از کندو بیرون می‌برند. چند زنبور هم با بال زدن پیوسته حرارت کندو را تعدیل و هوا را تهویه می‌کنند. پرستاران هم مواد غذایی را به نوزادان و ملکه می‌رسانند.

نوزادان

نوزادان پس از خروج از تخم بعد از طی دو مرحله به صورت زنبور کامل در می‌آیند. در مرحله اول به صورت کرم‌های سفیدی هستندو در خانه‌های کوچکی به سر می‌برند و پرستاران به آن‌ها غذا می‌رسانند و پس از چند روز به صورت زنبورهایی در می‌آیند که هنوز کامل نشده‌اند و به حالت خوابیده و خشک شده به سر می‌برند (مانند حالت پروانه ابریشم در پیله) به این جهت غذا نمی‌خورند تا وقتی که به صورت ه کامل درآیند.

رفتار زنبورهای عسل

زنبورهای عسل موجودات اجتماعی هستند و در کلنی‌ها زندگی می‌کنند. با این حال آن‌ها رفتارهای خشونت‌آمیزی را داخل کلنی‌ها نشان می‌دهند. زنبورهای نر در هوای سرد از لانه‌های خود خارج می‌شوند و ملکه گاهی اوقات ملکه‌های دیگر را بخاطر سلطه‌گری از بین می‌برد.

اگرچه زنبورهای عسل نقش مهمی را در گرده افشانی و محیط زیست ایفا می‌کنند، باید اقداماتی صورت گیرد تا اطمینان حاصل شود که کندوها در نزدیکی خانه شما وجود نداشته باشند بعلت اینکه امکان نیش زدن وجود دارد.

گستره توزیع زنبورهای عسل

گونه‌های زنبور عسل که در سراسرجهان یافت شده‌اند و در موقعیت‌های مختلف دیده می‌شوند، شامل اروپا و ایالات متحده آمریکا می‌شوند. آن‌ها در تابستان و اواخر بهار بیشتر قابل مشاهده هستند، درست زمانی که ملکه‌های جدید با هزاران زنبور کارگر برای ساخت لانه‌های جدید کلنی‌های قدیمی شان را ترک می‌کنند، در این زمان، گروه‌های بزرگی از زنبورها را می‌توان در کنار یکدیگر پیدا کرد تا مکان جدیدی برای لانه انتخاب کنند.

ازدحام شدیدی تقریباً ۲۴ ساعت برای استقرار لانه جدید برقرار می‌شود. در حالی که بیشتر این ازدحام‌ها بی‌ضرر هستند، گونه‌های خاصی از زنبورها شدیداً مهاجم هستند و ممکن است ناخواسته حمله کنند.

از آنجا که زنبورهای عسل در سراسر جهان یافت می‌شوند، طبیعت و رفتار آن‌ها متفاوت است. در حالی که زنبورهای عسل ایتالیایی مطیع هستند، زنبورهای عسل آلمانی و آفریقایی رفتارهای شدیداً تدافعی دارند.

با این وجود، همهی زنبورهای عسل زمانی که تحریک می‌شوند حالت تدافعی می‌گیرند و می‌توانند انسان‌ها یا حیوانات را از خود دور کنند.

زنبور عسل و باروری گل‌ها

برآورد می‌شود که زنبور عسل در تهیه و تولید یک سوم غذای بشری سهیم باشد؛ و این بدان معنی نیست که عسل یک سوم غذای بشری است، بلکه باید گفت که زنبور عسل نقش مهمی در باروری گیاهان دارد و اگر زنبور نبود چه بسا که در بسیاری از اوقات باروری گیاهان امکان‌پذیر نبود. زنبور عسل وقتی بر روی گلی می‌نشیند، دانه‌های گرده را از اندام نرینه گل (پرچم) با خود برمی‌دارد و هنگامی که به سوی گل دیگری می‌رود، با این دانه‌های گرده اندام مادینه گیاه (تخمدان) را بارور می‌سازد، وبنا به اظهارات اتحادیه ملی پرورش دهندگان زنبور عسل در فرانسه، زنبور عسل اقدام به تلقیح و باروری گل آفتابگردان و درختان سیب به میزان ۷۰٪ و توت فرنگی و گیلاس به میزان ۸۰٪ و درختان میوه دار کوچک به میزان ۹۰٪ و شبدر و یونجه بنفش به میزان ۱۰۰٪ می‌نماید و اگر زنبور عسل نباشد، میزان تولیدات گیاهی به شدت کاهش می‌یافت و بدین گونه قبل از این که به موضوع اهمیت تولید عسل بپردازیم، باید کمی واقع بین باشیم و دریابیم که زندگی ما بدون زنبور عسل بسیار دشوار می‌شد. باغداران و کشاورزان به خوبی از نقش زنبور عسل در باروری گیاهان و افزایش محصولات کشاورزی آگاه هستند و به همین علت هیچ‌گاه در اجاره دادن باغ‌های خود به پرورش دهندگان زنبور عسل تردید نمی‌کنند و بدین وسیله سعی می‌کنند که میزان تولید محصولات خود را دوبرابر سازند.

جمع‌آوری شهد - گرده - آب - بره موم - پاسبانی از کندو - تولید عسل - رسیدگی به ملکه - پرورش نوزادان - رسیدگی به کندو و پاکیزگی آن از بیشترین وظایف زنبورهای کارگر می‌باشد.

زهر زنبور عسل و زنبور درمانی

زهر زنبور یک مایع بی‌رنگ اسیدی است. زنبورها زمانیکه احساس خطر کنند این زهر را از طریق نیش خود به بدن هدف می‌رسانند. زهر زنبور عسل هم شامل مواد التهاب آور و هم ضدالتهاب است.  ملیتین که ماده ای شامل ۲۶ نوع امینواسید است، نزدیک به ۵۰٪ وزن ماده خشک زهر زنبور را تشکیل می‌دهد و نتایج برخی از تحقیقات نشان داده‌است که این ماده می‌تواند خواص ضدویروس، ضدباکتری و ضدسرطان داشته باشد. این زهر اصلی‌ترین عامل درد نیش زنبور می‌باشد.

زهر زنبور هم چنین دارای آپامین پپتید (peptides apaminو آدولاپین (adolapin) می‌باشد. با اینکه این مواد به عنوان زهر عمل می‌کنند، نشان داده شده‌است که این مواد خاصیت ضدالتهاب و ضددرد دارند.

زهر زنبور عسل هم دارای خواص مثبت و همچنین خواص منفی برای سلامتی انسان است.

واکنش های منفی به زهرزنبور در زنبوردرمانی متداول است. قرار گرفتن در معرض زهر زنبور به صورت پیوسته می تواند باعث آرتروپاتی شود.

عسل

عَسَل یا اَنگَبین (همچنین انگُبین» و اَنگُوین») مایعی شیرین و گران‌رو است که توسط زنبورعسل و برخی ات دیگر تولید می‌شود. زنبورها، عسل را از ترشحات شکری گیاهان و گل‌ها (شهد گلها) یا ترشحات برخی ات دیگر (مانند عسلک) از راه بالااوری، فعالیت آنزیمی و تبخیر آب تولید می‌کنند. زنبورها عسل را در ساختارهایی از جنس موم به نام کندو ذخیره می‌کنند. عسلی که توسط زنبورهای عسل تولید می‌شود به دلیل تولید جهانی و تجاری سازی آن، بیشترین شهرت را دارد.عسل از کلونی‌های زنبورهای وحشی یا از کندوهای زنبورهای اهلی جمع‌آوری می‌شود، که به این فعالیت زنبورداری گفته می‌شود.

عسل شیرینی خود را از مونوساکاریدها، فروکتوز و گلوکز بدست می‌آورد و شیرینی نسبی آن در حد ساکارز است. میزان کالری عسل حدود ۳۲۵ کیلو کالری انرژی در هر ۱۰۰ گرم است. عسل به لحاظ داشتن برخی مواد تخمیری در تبادلات غذایی و کمک به هضم غذا بالاترین مرتبه را در میان غذاها دارد.

عسل به علت اسیدیته خاص، مقدار بسیار اندک آب و وجود هیدروژن پراکسید به سختی فاسد می‌شود و از همین روی نگهداری، انتقال و تجارت آن آسان است. قبل از کریستال سازی شربت نیشکر و تهیه شکر، عسل تنها ماده غذایی بود که جهت شیرین‌کنندگی توسط بشر استفاده می‌شد. مصرف عسل برای کودکان زیر دو سال به دلیل ایجاد سم بوتولینم، خطرناک است.

عسل با گذشت زمان خودبخود شکرک می‌زند و این یک فرایند طبیعی است که هیچگونه تأثیری بر روی خواص شیمیایی یا کیفیت آن نمی‌گذارد. برای آب کردن این شکرک می‌توان از آب گرم استفاده کرد ولی باید توجه شود که اگر عسل با دمایی بیش از ۴۰ درجه سلسیوس گرم شود، مواد بیولوژیکی فعال آن از بین خواهد رفت.

به دلیل اهمیت بالای زنبورعسل در گرده افشانی و افزایش باروری محصولات کشاورزی و میوه‌ها، سازمان جهانی غذا و کشاورزی یا فائو روز ۲۰ می هر سال را به عنوان روز جهانی زنبور» نامگذاری کرده‌است.

پیشینه

اکثر میکروارگانیسم‌ها نمی‌توانند در عسل رشد کنند و به همین دلیل عسل بسته‌بندی شده حتی پس از هزاران سال فاسد نمی‌شود.در گذشته مصری‌ها و یونانی‌ها، مردگان خود را با عسل مومیایی می‌کردند.

پیشینه کاربرد عسل در مصر دست‌کم به ۲۲۰۰ تا ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. مصریان قدیم از عسل دست‌کم به صورت ۹۰۰ فراورده بهره می‌برده‌اند. فراورده‌های سالانه ی  عسل در جهان حداقل ۳۰۰٫۰۰۰ تن است.

عسل در زندگی ، اجتماعی و اقتصادی مصریان باستان نقش مهمی بازی می‌کرده‌است. از حکایت‌های به جا مانده در پرستش‌گاه‌ها و آرامگاه مردگان چنین بر می‌آید که عسل در آن روزگار از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و در سنن قدیمی با اشاره به اهمیت دارویی عسل، به بیماران جهت درمان تجویز می‌شد. مصریان قدیم ترکیبی از جو، عسل و گندم تهیه و به جای الکل استفاده می‌کردند.

یونانیان باستان تصور می‌کردند که خدایان چون خوراک بهشتی می‌خوردند فناناپذیر و ابدی گشته‌اند آن‌ها ایمان داشتند که عسل یکی از اجزای مهم این خوراک بهشتی است.

ابوعلی سینا ۱۰۰۰ سال پیش در کتاب قانون خود نسخه‌های زیادی بر پایه عسل و موم آن تجویز کرده‌است.

بقراط پدر پزشکی و بنیان‌گذار طب یونان ۲۵۰۰ سال پیش در مورد عسل چنین گفته‌است: هر دارویی از مواد غذایی درست می‌شود و متعاقب آن هر غذایی نیز جانشین دارو می‌گردد، عسل پاسخگوی این دو شرط است.

موریس مترلینک در مورد عسل گفته: همین امروز اگر زنبور عسل از بین برود هزاران نوع از گیاهان از بین خواهد رفت و از کجا معلوم که تمدن، از بین نرود.

ویژگی‌ها

ویژگی مهم عسل آن است که در طولانی مدت فاسد نمی‌شود. برای نگهداری بعضی مواد به دور از فساد هم از آن استفاده می‌شود مثلاً شاه‌توت را با آن مخلوط می‌کنند و هر چند روز یک بار آن را وارونه می‌کنند تا عسل به همه جای آن برسد و بدین طریق شاه‌توت تا یک سال فاسد نمی‌شود. دیگر آنکه این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. عسل تنها ماده غذایی طبیعی است که فاسد نمی‌شود.

وزن مخصوص عسل در دمای ۲۰ درجه سلسیوس حدود ۱٫۴ – ۱٫۴۲ و PH متوسط آن در حدود ۳٬۹ است اما می‌تواند در بازه ۳٬۴ تا ۶٬۱ متغیر باشد؛ بنابراین با وجود این که عسل یک ماده اسیدی است، ولی به علت شیرینی خاص حالت اسیدی آن محسوس نیست.

تولید

 تولید عسل از جمع‌آوری شهد گیاهان آغاز می‌شود. به اینصورت که زنبور عسل شهد شیرین را از جام گل‌ها جمع می‌نماید و با تغییر ساختار آنها، آن‌ها را به شکل محلولی عالی، غلیظ و پرانرژی درمی‌آورد. زنبور عسل شهد گیاهان را در هنگام جمع‌آوری، به‌طور موقت در عسلدان خود جمع می‌آورد و در هر نوبت پرواز برای جمع‌آوری شهد، حدود ۴۰ میلی‌گرم شهد را به کندو حمل می‌کند.

زنبور مزرعه موقع برگشت و حمل شهد به کندو، در بین راه مقداری از آب شهد را جذب، و سپس از کلیه‌ها دفع می‌کند. مقداری دیاستاز diastase از نوع اینورتاز invertaseکه تجزیه‌کننده مواد قندی ست) از جداره عسلدان ترشح و به شهد می‌افزاید. کارگر مزرعه، این شهد یا به اصطلاح عسل نارس را در داخل سلول‌ها قرار می‌دهد و دوباره جهت جمع‌آوری به سوی کشتزارها و سرچشمه‌ها برمی‌گردد.

هنوز ثابت نشده‌است که زنبور عسل می‌خوابد، بنابراین طول شب فرصت خوبی است برای به قوام آوردن عسل، به این ترتیب که در هنگام شب شهدهای ذخیره شده را دوباره از انبارهای سلول‌ها می‌مکند و به سلول‌ها برمی‌گردانند. در هر نوبت مکیدن و برگرداندن، مقداری دیاستاز به شهد می‌افزایند و به عکس کمی از آب اضافی شهد را به کمک جداره‌های عسلدان جذب می‌کنند. این عمل، تا به قوام رسیدن عسل توسط زنبورانی که این وظیفه را به عهده دارند، آن قدر ادامه می‌یابد تا شهد به مایع غلیظ قوام یافته‌ای که معمولاً دارای ۱۷ تا ۶/۱۸ درصد آب است تبدیل گردد.

ترکیبات

ترکیبات و نوع عسل، بسته به نوع تغذیه زنبورعسل و نوع گل‌های مورد استفاده، متفاوت است. درصد آب موجود در عسل‌ها، به شرایط اقلیمی و میزان رطوبت منطقه بستگی دارد. در مناطقی که میزان رطوبت هوا بالاتر است، درصد آب عسل بیش تر است. برای مثال عسل‌های شمال رقیق‌تر از عسل‌های شمیران تهران است. درصد آب عسل با توجه به شرایط آب‌وهوایی منطقه استقرار کندوها، می‌تواند تا حدود ۲۵ نیز بالا رود. به این ترتیب از لحظه شهد آوری تا تولید عسل، دو مرحله انجام می‌گیرد. مرحله اول زنبوران هم به‌طور فعال هم به‌طور انفعالی آب را از محلول رقیق شهد که به‌طور معمول دارای ۶۰ درصد آب است، جدا می‌کنند. (آب شهد گل‌ها بین ۵۰ تا ۸۰ درصد متغیر است). برای مرحله دوم باید گفت قند مسلط درشهد، ساکاروز است که با فعالیت آنزیمی به دکستروز dextrose و لوولو levulose  و ظاهراً با مقادیر کمی از سایر قندها طی این مرحله ترکیب می‌شوند. در نتیجه محلول غلیظی از قندهای ساده که ماده حل شده آن بیش از حل نشده هاست، ماده‌ای و مغذی به نام عسل» به وجود می‌آید.

عسل‌های دارای منبع گیاهی متفاوت دارای رنگ و طعم متفاوت بوده و به مقادیر نه زیاد متفاوت، حاوی قندها (ساکاروز، لوولوز، دکستروز، مالتوز و غیره) و حاوی اسیدها، پروتئین‌ها، پیک مان‌ها، مواد معطر و خوشبوکننده وهم‌چنین املاح (نظیر سدیم، گوگرد، منیزیوم، فسفر، کلر، پتاسیم، سیلیکا و غیره) آنزیم‌ها (مانند دیاستاز، گلوکز اکسیداز، کاتالاز، فسفاتاز و انورتاز) و هم‌چنین حاوی ویتامین‌ها (پرودوکسین، فولیک اسید) و غیره می‌باشند.

میزان املاح معدنی در انواع مختلف عسل متفاوت است و عسل‌های تیره املاح معدنی بیشتری دارند که مهم‌ترین آن‌ها کلسیم، پتاسیم، سدیم، منگنز، آهن، مس، فسفر، منیزیم و گوگرد است. عسل دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی مثل اسید فرمیک و مشتقات کلروفیل و مقداری آنزیم و رایحه‌های معطر است.

تقسیم‌بندی انواع عسل

عسل را معمولاً به چند طریق تقسیم‌بندی می‌کنند:

1- یکی براساس منبع اصلی گیاهی که عسل از شهد آن ساخته شده‌است. مانند عسل گز، عسل آویشن، عسل گون، عسل بهار نارنج ،عسل سدر ،وغیره؛ ولی به علت متنوع بودن گیاهان منطقه استقرار کندوها، عسل‌های به دست آمده کم‌تر تک‌گلی بوده و بیشتر از چندین گیاه تولید می‌شوند. اگر اصطلاحاً می‌گویند عسل گز یا عسل آویشن، احتمالاً منظور این است که بیش‌ترین شهد از نباتات گز و آویشن وارد عسل شده‌است. دکتر هریک در سال ۱۹۴۸ از طرف مؤسسه فائو (F.A.O) اعلام نمود که نمی‌توان عسل را بر اساس نام گیاه نام‌گذاری نمود، مگر در جایی که پوشش گیاهی منطقه منحصر به یک گیاه یا تک‌گلی باشد.»

2- بر اساس نام منطقه استقرار کندوهاست. مانند عسل زنجان، عسل قوچان عسل دلفان، عسل گلپایگان، عسل خان‌کندی عسل سبلان عسل اردبیل عسل فیروزکوه، عسل خوانسار، عسل نجف آباد (اصفهان)، عسل گرمابدر، عسل پلور (دماوند)، عسل تهران، عسل وحشی جنوب ،عسل خشک (خشکو) ،عسل سهند، عسل رابر،عسل فارس و عسل منطقه زیوه تیل در شمال غربی شهرستان شبستر. برای هریک از این مناطق تقسیم‌بندی دیگری نیز اضافه می‌کنند. مثلاً می‌گویند عسل بهاره تهران» و عسل پائیزه تهران» منظور از عسل بهاره عسلی است که اکثراً از نباتات بهاره و شهد درختان میوه حاصل شده و تا شکفتن گل‌های درختان اقاقیا ادامه دارد. عسل پائیزه عسلی ست که از نباتات تابستانی و پائیزه که معمولاً بعد از اقاقیا رشد می‌کنند، تولید می‌گردد.    تقسیم‌بندی‌های دیگری هم برای عسل در نظر می‌گیرند.

رنگ

رنگ عسل با توجه به سرچشمه اصلی شهد از سفید روشن تا سیاه دگرگون است؛ بنابراین، آنچه به نادرست بین مردم شایع شده‌است که عسل زنبوران مادر (یعنی جمعیت زنبور عسل با ملکه مسن) تیره و غلیظ است، اما عسل زنبوران جوان (یعنی بچه کندوها)، روشن و رقیق است، پایه علمی ندارد. برای نمونه:

اغلب عسل‌هایی که رنگشان تیره است، از لحاظ املاح معدنی غنی‌تر می‌باشد.

عسل تقلبی

تصور غلط و رایج در ایران این است که عسل شکرک زده، سفت شده و رس‌کرده را تقلبی می‌دانند. برخی دیگر نیز رنگ عسل یا نحوه جریان آن هنگام ریخته شدن را ملاک تشخیص می‌دانند. اما عسل طبیعی و خالص را فقط می‌توان در آزمایشگاه‌های مواد غذایی از انواع تقلبی تشخیص داد و حتی حضور بر سر کندو کمکی به تشخیص نمی‌کند. تنها روشی که آن هم تا حدودی می‌تواند به شناخت عسل کمک کند این است که آن را داخل یک لیوان آب سرد بریزید. اگر قطره‌های عسل حل نشدند و ته‌لیوان ته‌نشین شدند، عسل اصل است، اما اگر عسل در آب حل و ذرات آن به صورت رشته‌هایی در آب ناپدید شدند، احتمال اینکه آن عسل تقلبی باشد بیشتر است.

دو راه تقلب در عسل

تقلب در ساخت عسل به روش‌های متنوعی انجام می‌شود مثلاً مواد گلوکزی را در آب و شیره گیاهان حل می‌کنند و به‌صورت عسل درمی‌آورند یا آنکه که به جای گیاهان، زنبورها را با آب قند تغذیه کنند. اصولاً تقلب در عسل به دو شیوه انجام می‌شود:

عسل مصنوعی

۱. مقدار فراوان شکر معمولی را در آب حل می‌کنند و پس از اینکه شربت غلیظی به دست آمد آن را حرارت می‌دهند و با افزودن مواد شیمیایی و رنگی حالتی شبیه به عسل را به آن می‌دهند. در این نوع تقلب چیزی را تولید می‌کنند که از نظر ظاهری شبیه به عسل است ولی کاملاً مصنوعی است و هیچ زنبور عسلی در تهیه آن دخالت نداشته‌است!

عسل تغذیه ای

۲. در روش دوم ظرف شربت آب و شکر را جلوی کندوی زنبور عسل می‌گذارند و زنبور به جای اینکه از گل‌ها و گیاهان تغذیه کند از همین شربت تغذیه می‌کند و این شربت را به کندو می‌آورد و عسل را با همین آب و شربت تولید می‌کند. به این نوع عسل عسل تغذیه ای می‌گویند. عسل تغذیه ای اگرچه با عسل طبیعی فاصله دارد ولی مقداری از خواص عسل را دارد زیرا که زنبور عسل مقداری فعالیت‌های آنزیمی روی این عسل انجام داده‌است.

خواص درمانی عسل

عسل تأثیرات مختلفی بر روی بدن دارد و این امر بستگی به نوع مصرف شما دارد. امروزه از عسل برای درمان سرفه، تقویت حافظه، درمان زخم‌ها، از بین بردن باکتری‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها و بهبود درماتیت صبوره و شوره سر استفاده می‌شود. همچنین عسل به همراه مویز سیاه ناراحتی‌های گلو و سینه را التیام می‌بخشد. یکی از مهم‌ترین خاصیتهای درمانی عسل کمک آن به جذب بهتر دارو یا غذایی است که همراه با عسل میل می‌شود. به نظر می‌رسد این حقیقت، عامل اصلی وجود عسل به عنوان جزء جدایی ناپذیر اغلب داروهای ترکیبی طب سنتی از جمله نسخه‌های بو علی سینا در کتاب گرانقدر قانون است.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عسل به عنوان تسکین دهنده (ماده‌ای که تحریک و التهاب را کاهش می‌دهد) اعتقاد دارد که به تسکین سرفه به دلیل استفاده از عسل به عنوان یک غشای محافظتی بر روی گلو کمک می‌کند.

خاصیت ضد باکتریایی از ویژگی‌های اصلی عسل است که به خواص فیزیکی، فعالیت‌های آنزیمی و فاکتورهای غیر آنزیمی وابسته ‏است. همچنین عسل خاصیت ضد اکسیدانی دارد. عسل باعث ترمیم مخاط آسیب دیده شده و رشد بافت‌های تازه را با خاصیت ضد تورمی خود ‏تحریک می‌نماید.

عسل در ادیان

عسل در اسلام

در قرآن کریم در دو سوره از عسل یاد شده‌است. هم‌چنین در قرآن سوره‌ای کامل به نام نحل به معنای زنبور عسل نامگذاری شده‌است. کلمهی نحل دو مرتبه و در آیات ۶۸, ۶۹ این سوره ذکر شده و در این آیات به خلقت زنبور و خاصیت شفابخشی عسل اشاره شده‌است و در انتها از اهمیت تفکر در زندگی زنبوران عسل و دریافت نشانه‌های الهی یاد شده‌است:

خداوند در این سوره می‌فرماید:

و پروردگار تو به زنبور عسل وحی [الهام غریزی] کرد که از پاره‌ای کوه‌ها و از برخی درختان و از آنچه داربست [و چفته‌سازی] می‌کنند، خانه‌هایی برای خود درست کن سپس از همه میوه‌ها بخور، و راه‌های پروردگارت را فرمانبردارانه، بپوی. [آن گاه] از درون [شکم] آن، شهدی که به رنگهای گوناگون است بیرون می‌آید. در آن، برای مردم درمانی است. راستی در این [زندگی زنبوران] برای مردمی که تفکر می‌کنند نشانه [قدرت‌الهی] است

علی بن ابی‌طالب می‌گوید: در زندگی همچون زنبور عسل باش، وقتی می‌خورد، چیز پاکیزه می‌خورد، وقتی از خود چیزی باقی می‌گذارد، چیز پاکیزه می‌نهد، وقتی بر چوبی یا جایی می‌نشیند، آن را نمی‌شکند و ویران نمی‌کند.»

عسل در یهود

کتاب مذهبی یهودیان از سرزمین موعود چنین یاد می‌کند که در آن نهرهایی از عسل و شیر جاری است. در کتاب انجیل مسیحیان از عسل و گیاهان دارویی به عنوان هدایای گرانبهای طبیعت یاد شده‌است.

عسل‌های مشهور ایران و جهان

عسل منطقه کاسکی در مرکز نپال که از زنبورهای وحشی کوه‌پایه‌های هیمالیا تهیه می‌شود، دارای شهرتی بین‌المللی است همچنین عسل کوههای گرین لرستان در جشنواره ی ایموندیا مقام سوم را داراست که به این لحاظ دکشور داراست که به این لحاظ یک استثنا محسوب میشورد از عسل های معروف کوهستان گرین میتوان عسل ارگاناگل را نام برد که عسلی درمانی با خواص بیشمار است.

شاه‌انگبین

شاه‌انگبین از محصولات زنبورعسل می‌باشد. این محصول با نام‌های دیگری مانند ژل رویال، ژل سلطنتی، غذای ملکه یا شیر زنبور عسل نیز شناخته می‌شود.

شاه‌انگبین نوعی ماده غذایی است که توسط زنبورهای عسل تهیه می‌شود و معمولاً همه لاروها در روز اول زندگی از شاه‌انگبین تغذیه می‌کنند، اما این جیره غذایی از روز چهارم تغییر می‌کند و جای آن را مخلوطی از عسل و گرده می‌گیرد، و تنها ملکه تا آخر عمر از شاه‌انگبین تغذیه می‌کند و به نظر می‌رسد که این نوع غذا باعث به وجود آمدن اختلافات اساسی بین زنبورهای ماده و ملکه می‌گردد به‌طوری‌که طول مدت زندگی ملکه بیش از پنجاه و دو برابر طول زندگی زنبورهای کارگر است و از لحاظ حجم نیز ملکه دو تا سه برابر کارگرها می‌باشد.

شاه انگبین یک ترشح پروتئینی است که از غدد هیپوفارِنکس و فک پایینی زنبور عسل کارگر خارج می‌شود. تنها غذایی که در طول عمر ملکه به او داده می‌شود و همچنین همه لاروهای کوچک در سه روز اول پس از از تخم درآمدن با شاه‌انگبین تغذیه می‌شوند.

این سوخت زنبوری دارای ویژگی‌های مختلف بیولوژیکی مفید برای سلامت انسان مانند فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی، اثرات ضد باکتری، افزایش ایمنی و اثرات ضد تومور است.

پنجاه درصد وزن خشک شاه‌انگبین را پروتئین تشکیل داده. گزارش شده که ۹ تا از پروتئین‌های اصلی شاه‌انگبین ۸۰ الی ۹۰ درصد کل پروتئین‌ها را تشکیل می‌دهند. دیگر پروتئین‌ها مانند آلفا گلوکوزیداز، گلوکز اکسیداز و آلفا آمیلاز نیز شناسایی شده‌اند.

تولید

شاه‌انگبین توسط زنبورهای کارگر پرستار تولید می‌شود. این زنبورها در روز ششم زندگی اقدام به ترشح شاه‌انگبین می‌کنند که در حقیقت مایعی سفید رنگ است که در تغذیه لاروهای جوان و به ویژه ملکه به کار می‌رود. اما این ترشحات در روز دوازدهم قطع می‌گردد و لاروهای پرستار این وظیفه را به نسل دیگری از زنبورها که سن آن‌ها کمتر است می‌سپارند.

زنبورهای کارگر دارای دو غده بر روی سر خود می‌باشند غدد زیرحلقی نامیده می‌شود که توانایی تولید این ماده را از سن ۶ الی ۱۵ روزگی دارند. رنگ شاه‌انگبین از سفید شیری تا زرد روشن بوده و ترش مزه می‌باشد. ملکه در زمان زندگی تنها با شاه‌انگبین تغذیه می‌شود. تمامی لاروهای زنبور عسل (نر و ماده) در روزهای آغازین دوران لاروی خود با این ماده تغذیه می‌شوند. تغذیهی لاروهای ملکه‌ها در تمام دوران لاروی و حتی بعد از تولد در تمام طول عمر با شاه‌انگبین ادامه می‌یابد. اما زنبوران نر و کارگران، فقط در سه روز ابتدایی دوران لاروی خود با شاه‌انگبین تغذیه می‌شوند و ادامه ی  روند تغذیه ی  آن‌ها تا تولد و حتی بعد آن با گرده و عسل انجام می‌شود. شاه‌انگبین زود فاسد می‌شود و باید بعد از برداشت مصرف شود؛ یا این که در یخچال، فریز گردد.

شاه‌انگبین در بازار غذایی

شاه‌انگبین به صورت قرص و خشک شده در بازار غذایی موجود می‌باشد. شاه‌انگبین دارای ویتامین‌های آ، سی، ای و دی به ویژه ب۱۲، ب۶، ب۲ و ب۱ می‌باشد.

خاصیت‌ها

درباره ی فواید شاه‌انگبین نظرات بسیار متعددی وجود دارد و تحقیقات بسیار زیادی دربارهٔ خواص شاه‌انگبین و اثرات آن انجام و اثبات شده‌است.

تقویت سیستم ایمنی

بر اساس نتایج آزمایشی منتشر شده در سال ۲۰۰۱ از مجله International Immunopharmacology شاه‌انگبین می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند. در این آزمایش، واکنش هیستامین به آلرژن‌ها فورا سرکوب شد و نشان داد که امکان دارد شاه‌انگبین بتواند به کاهش علائم آلرژی فصلی کمک کند.

برای بیماران آایمری

پژوهش‌های اخیر میگوید شاه‌انگبین می‌تواند حافظه کوتاه مدت را تقویت کند زیرا ثابت شده به‌طور کلی نقش تقویتی روی عملکرد اعصاب دارد. می‌دانیم بیماری آایمر به‌طور کلی یعنی اختلالات حافظه و یادگیری، برای همین آزمایشی برای بررسی تاثیر شاه‌انگبین روی یادگیری و حافظه، در نهاد تحقیقات بیومدیک پیشرفته   (Advanced Biomedical Research) مطرح شد.

به دلیل اینکه بافت مغز اسیدهای چرب سیر نشده زیادی در خود دارد که به ویژه در برابر حمله رادیکال‌های آزاد ضعیف اند، مواد آنتی اکسیدان موجود در شاه‌انگبین می‌توانند نقش مهمی در درمان و پیشگیری بیماری‌های مختل‌کننده اعصاب داشته باشد.

ناباروری مردان را بهبود میبخشد

نتایج تحقیقات منتشر شده در مجله داروهای گیاهی ابن سینا (Avicenna Journal of Phytomedicine) فواید شاه‌انگبین روی پارامترهای اسپرم، درجه تستوسترون و مالون دی آلدئید در موش را ارزیابی کرده‌است. تعداد اسپرم، میزان تحرک، زنده بودن، تکامل و بی نقصی DNA آن‌ها در این آزمایش آنالیز شدند. نتایج اشاره بر این دارد که درمان توسط شاه‌انگبین می‌تواند ناباروری جنس نر را بهبود بخشد.

رفع خستگی و سردرد های میگرنی

مطابق نتایج بدست آمده مشخص شده‌است که شاه‌انگبین توانایی بالابردن توان جسمی و رفع خستگی در ورزشکاران و برطرف‌کننده سردردهای میگرنی نیز می‌باشد .

بهبود عوارض شیمی درمانی با شاه‌انگبین

طبق تحقیقات پزشکان طب سنتی و ایرانی مشخص شده که شاه‌انگبین با توجه به اینکه توان جسمی را قدرت می‌بخشد در بیمارانی که در دوران شیمی درمانی به سر می‌برند، کیفیت زندگی و بهبود عمکرد سیستم ایمنی بدن را افزایش می‌دهد.

مصرف

دوز پیشنهادی روزانه ۱ تا ۵ گرم، به مدت یک دوره ۳۰ تا ۹۰ روزه و سپس ۱۰ تا ۳۰ روز توقف مصرف است.

مواردی هستند که نیاز به دوز بالاتر اما برای دوره‌های کوتاه‌تر و زمان توقف بیشتری بین آن‌ها دارند. شاه‌انگبین باید به صورت ناشتا و حداقل ۱۵ دقیقه پیش از وعده غذایی مصرف شود.

عوارض جانبی

اگر روزانه یک تا پنج گرم مصرف شود هیچ عارضه‌ای ندارد در صورت زیاده روی در مصرف شاه‌انگبین ممکن است در انسان‌ها باعث ایجاد واکنش آلرژیک و حساسیت شود. این واکنش می‌تواند اعم از کهیر، آسم یا حتی آنافیلاکسی باشد. وقوع واکنش آلرژیک در افرادی که شاه‌انگبین به‌طور بی‌رویه مصرف می‌کنند نامشخص است. خطر وقوع حساسیت و واکنش آلرژیک در افرادی که حساسیت‌های دیگری دارند، بالاتر است.

اینطور می‌توان نتیجه‌گیری کرد:

1- در صورتیکه یک شخص اتوپیک هستید (حساسیت آلرژیک بسیار بالایی دارید)، دارای سابقه ابتلا به آسم یا حساسیت به گرده گل هستید، تمام احتمالات مربوط به حساسیت به شاه‌انگبین را دارید، بنابراین قب

مریم میرزاخانی

مریم میرزاخانی (۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ – ۲۳ تیر ۱۳۹۶) ریاضی‌دان ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد بود. میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ به خاطر کار بر دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» برنده ی مدال فیلدز شد، که بالاترین جایزه در ریاضیات است. وی تنها زن و اولین ایرانی برنده ی مدال فیلدز است.

زمینه ی تحقیقاتی او مشتمل بر نظریه تایشمولر، هندسه هذلولوی، نظریه ارگودیک و هندسه هم‌تافته بود.

مریم میرزاخانی در دوران تحصیل در دبیرستان فرزانگان تهران، برنده ی مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی در سال‌های ۱۹۹۴ (هنگ‌ کنگ) و ۱۹۹۵ (کانادا) شد و در این سال به‌عنوان نخستین دانش‌آموز ایرانی نمره ی کامل را به دست آورد.[وی نخستین دانش آموز ایرانی بود که دو سال مدال طلا گرفت. او سپس در سال ۱۹۹۹ مدرک کارشناسی خود را در رشته ی ریاضی از دانشگاه شریف و دکتریِ خود را در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک‌مولن، از برندگان مدال فیلدز، گرفت.

از مریم میرزاخانی به‌عنوان یکی از ده ذهنِ جوان برگزیده ی سال ۲۰۰۵ از سوی نشریه ی پاپیولار ساینس در آمریکا و ذهن برتر در رشته ی ریاضیات تجلیل شد.میرزاخانی برنده جوایزی چون جایزه ستراز انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳ و جایزه ی کلی بود. وی از یازدهم شهریورماه ۱۳۸۷ (اول سپتامبر ۲۰۰۸) در دانشگاه استنفورد استاد دانشگاه و پژوهشگر رشته ی  ریاضیات بود.پیش از این، او استاد دانشگاه پرینستون بود.

روز تولد مریم میرزاخانی ۲۲ اردیبهشت (دوازدهم مه) از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران به عنوان روز جهانی زن در ریاضیات نامگذاری شد.

اوایل زندگی و تحصیلات

مریم میرزاخانی در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ (۱۲ مه ۱۹۷۷) در تهران به دنیا آمد. پدرش احمد میرزاخانی مهندس برق و رئیس هیئت مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد» بود. پدر مریم میرزاخانی اهل طالقان استان البرز می‌باشد. او با اتمام تحصیلات ابتدایی با شرکت در آزمون ورودی مدارس سمپاد وارد دبیرستان فرزانگان تهران شد.

مریم میرزاخانی در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ (سال سوم و چهارم دبیرستان) از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و بعد از آن در سال ۱۹۹۴ در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با امتیاز ۴۱ از ۴۲ مدال طلای جهانی گرفت. سال بعد، در المپیاد جهانی ریاضی کانادا میرزاخانی با نمره ی کامل، رتبه ی اول طلای جهانی را به دست آورد.

مریم میرزاخانی به همراه رؤیا بهشتی اولین دخترانی بودند که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافتند. مریم اولین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت. وی اولین کسی بود که دو سال مدال طلا گرفت و اولین دانش‌آموز شرکت‌کننده از ایران بود که در آزمون المپیاد ریاضی نمره کامل گرفت.

میرزاخانی دوره ی کارشناسی را در دانشگاه صنعتی شریف طی کرد. در این دوره، میرزاخانی اثبات ساده‌ای برای قضیه ی  شُر یافت که در ماه‌نامه ی  انجمن ریاضی آمریکا چاپ شد.

مریم سپس به دانشگاه هاروارد رفت و آن‌جا بر سر کلاس‌های کورتیس مک‌مولن (از برندگان جایزه فیلدز) حاضر می‌شد. مک‌مولن او را در این دوران این‌طور به یاد می‌آورد که بر سر کلاس‌هایش سوال‌های زیادی می‌پرسید و با عجله به فارسی یادداشت برمی‌داشت. او سرانجام در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه هاروارد و به سرپرستی مک‌مولن دکترا گرفت.

بعد از اخذ دکترا، میرزاخانی با عنوان استادیار در دانشگاه پرینستون به تدریس مشغول شد. یک سال بعد در سال ۲۰۰۵ نشریه پاپیولار ساینس آمریکا او را به عنوان یکی از ۱۰ ذهنِ جوان جهان برگزید. میرزاخانی تا سال ۲۰۰۸ در پرینستون ماند و در این مدت به درجه ی  استاد تمامی ارتقا یافت. سپس او به استنفورد رفت، و از اول سپتامبر ۲۰۰۸ در ۳۱ سالگی به عنوان استاد تمام در این دانشگاه به کار مشغول شد.

فعالیت‌ها و افتخارات

او به همراه ۹ محقق برجسته ی دیگر در چهارمین نشست ۱۰ استعداد درخشان نشریه پاپیولار ساینس در آمریکا مورد تقدیر قرار گرفت. به نوشته ی  یواس‌ای تودی این فهرست ۱۰ نفره، شامل محققان و نخبگان جوانی است که در حوزه‌های ابتکاری مشغول به فعالیت هستند و با این حال معمولاً از چشم عموم پنهان مانده‌اند. این فهرست بر اساس پیشنهادهای ارائه شده از سوی سازمان‌های گوناگون، رؤسای دانشگاه‌ها و ناشران انتشارات علمی برگزیده شده‌اند. این محققان برجسته جوان در حوزه‌های گوناگونی از گرافیک رایانه‌ای تا ریاضیات و علوم ربوتیک، افق‌های تازه‌ای در مرزهای جهان اطراف ما گشوده‌اند که مریم میرزاخانی ریاضیدان ۳۹ ساله ی ایرانی یکی از آنها است.

میرزاخانی در سال ۱۹۹۹ میلادی موفق شد راه‌حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند. ریاضیدانان مدت‌های طولانی است که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرم‌های هندسی هذلولوی بوده‌اند و در این میان مریم میرزاخانی جوان در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌حلی روشن در اختیار داشت: محاسبه ی عمق حلقه‌های ترسیم شده بر روی سطوح هذلولوی. میرزاخانی در تلاش است تا معمای ابعاد گوناگون فرم‌های غیرطبیعی هندسی را حل کند. در صورتی که جهان از قاعده هندسه هذلولی تبعیت کند، ابتکار وی به تعریف شکل و حجم دقیق جهان کمک خواهد کرد. در واقع مشکل این است که برخی از این اشکال هذلولی هم‌چون دونات یا آمیب دارای ظاهری بسیار نافرم هستند که محاسبه ی  حجم آنها را به معمایی جدی برای ریاضیدانان مبدل کرده‌است. اما میرزاخانی با یافتن راهی جدید در واقع دست به یک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسیم یک سری از حلقه‌ها بر روی سطح این گونه اشکال پیچیده به محاسبه حجم آنها پرداخت. کاربردهای عملی اندکی برای پژوهش او وجود دارد ولی اگر مشخص شود که جهان توسط هندسه هذلولوی اداره می‌شود، کار او می‌تواند به تعریف دقیق شکل و حجم آن کمک کند.

میرزاخانی در سال ۲۰۰۹ به خاطر دستاوردهایش در ریاضیات برنده جایزه بلومنتال شد. در اعلامیه‌ای که انجمن ریاضی آمریکا به مناسبت برنده شدن این جایزه برای میرزاخانی منتشر کرد، دلیل گرفتن این جایزه مهم ریاضی، "خلاقیت استثنایی، و تز (دکترای) مبتکرانه که در آن، ابزارهای گوناگونی از هندسه هذلولوی گرفته تا روشهای کلاسیک فرمهای اتومورفیک و تقلیل سیمپلکتیک برای بدست آوردن نتایجی در سه مسئله مهم ترکیب شده‌اند" عنوان شد. در این اعلامیه، این سه مسئله مهم به شرح زیر آمده‌اند:

1- یک رابطه بازگشتی برای حجمهای وایل-پترسون در فضای پیمانه‌ای رویه‌های ریمانی.

2- یافتن تقریبی مجانبی برای تعداد ژئودزیک‌های ساده بسته بر روی رویه‌های ریمانی هذلولوی با طول داده شدهL. تعداد این ژئودزیک‌ها، بر اساس نتایج میرزاخانی، برای طول‌های کمتر یا مساوی L،رشدی مجانبی همانند L6g-6  دارند. در این فرمول، منظور از g گونه رویه ریمانی مورد نظر است. این نتیجه، پیامدی از محاسبه حجمهای وایل-پترسون گفته شده در مورد ۱ است.

3-اثباتی نو از حدس ویتن که پیش از آن توسط ماکسیم کانتسویچ در سال ۱۹۹۲ ثابت شده بود. میرزاخانی در اثبات جدیدش تفسیری نو از شمارش ژئودزیک‌ها در فضاهای پیمانه‌ای به دست می‌دهد.

در سال ۲۰۱۰، میرزاخانی، حدس شار زله» ویلیام ترستن بر روی فضاهای تایشمولر را که مدتها پرسشی باز و بی پاسخ در ریاضی بود به اثبات رساند. این حدس می‌گوید که چنین شاری وماً ارگودیک می‌باشد.

میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ به همراه الکس اسکین و امیر محمدی ثابت کرد که ژئودزیک‌های مختلط و بستارهای آنها، بسیار منظم هستند و نه بر خلاف انتظار نامنظم یا فراکتالی.به عبارت دیگر، بستارهای چنین ژئودزیک‌هایی جبری هستند و بنابراین، ویژگیهایی از جمله صلبیّت را دارا می‌باشند. اتحادیه جهانی ریاضی در مطلبی با نام کار مریم میرزاخانی» این نتایج را چنین توصیف کرد: یافتن این حقیقت، شگفت‌انگیز است که تصلب در فضاهای همگن، چگونه انعکاسی در فضاهای ناهمگنی همچون جهان فضای پیمانه‌ای دارد».

عدد اردیش او ۳ است.

دریافت جایزه فیلدز

او در سال ۲۰۱۴ برنده ی مدال فیلدز شد که بالاترین نشان علمی رشته ی  ریاضیات است و هر چهار سال یک‌بار به دانشمندان برگزیده ی  زیر ۴۰ سال اهدا می‌شود و از آن به نوبل ریاضیات نیز تعبیر می‌شود. وی نخستین زن و نخستین ایرانی بود که موفق به دریافت این جایزه گشت.

واکنش‌ها

• توصیف رسمی کمیته ی مدال فیلدز: چیره‌دست در گستره ی قابل توجهی از تکنیک‌ها و حوزه‌های متفاوت ریاضی، او تجسم ترکیبی کمیاب است از توانایی تکنیکی، بلندپروازی جسورانه، بینش وسیع و کنجکاوی ژرف.»
• ، رئیس‌جمهور وقت ایران، در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۹۳ در پیامی که در صفحه ی  فیسبوک وی نیز منتشر شد، ضمن تقدیر از میرزاخانی، دریافت مدال فیلدز را به وی تبریک گفت.
• رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و محمدرضا عارف رئیس بنیاد پیشبرد علم و فناوری ایران در پیام‌های جداگانه‌ای موفقیت مریم میرزاخانی را در کسب برترین جایزه ریاضیات در جهان را به وی تبریک گفتند.
• جیمز کارلسون از انستیتو ریاضیات کِلی (به انگلیسی:Clay Mathematics Institute)  می‌گوید:
• میرزاخانی در یافتن ارتباطات جدید، عالی است. وی می‌تواند به‌سرعت از یک مثال ساده به دلیل کاملی از یک نظریه ی ژرف و عمیق برسد.
• رامین تکلو، استاد ریاضی دانشگاه ایلینوی شیکاگو، گفت: مریم میرزاخانی حتی بدون گرفتن فیلدز هم در میان معروف‌ترین ریاضی‌دانان جهان بوده‌است.»
• ریچارد داوکینز در حساب توییترش کسب جایزه فیلدز را به وی تبریک گفت.
• یورگ کرامر، رئیس اتحادیه ی ریاضی‌دانان آلمان، و گونتر زیگلر، استاد ریاضی دانشگاه آزاد برلین، به میرزاخانی تبریک گفتند. همچنین نشریات آلمانی چون اشپیگل، فرانکفورتر آلگماینه تسایتونگ، زوددویچه تسایتونگ، تاگس اشپیگل و برخی رسانه‌های دیگر در مطالب جداگانه‌ای به این موضوع پرداختند.

عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا و فرهنگستان هنر و علوم

مریم میرزاخانی در مه سال ۲۰۱۶ به عضویت در آکادمی ملی علوم برگزیده شد. او نخستین زن ایرانی است که به عضویت در این آکادمی برگزیده می‌شود.

وی در آوریل سال ۲۰۱۷ میلادی به عضویت آکادمی علوم و هنر آمریکا درآمد. مراسم معارفه او قرار بود در اکتبر همان سال برگزار شود.

زندگی شخصی

میرزاخانی علاقه‌ای به قرار گرفتن زیر ذره‌بین رسانه‌ها نداشت و مصاحبه‌های زیادی از او منتشر نشده‌است.

سلیقه یسینمایی میرزاخانی بازتابی از ذات بدون مرز پژوهش اوست، که درگیر کاویدن خصوصیات اشکال هندسی نامعمول» است. او می‌گوید: گاهی مواقع احساس می‌کنم در یک جنگل بزرگ هستم و نمی‌دانم به کجا می‌روم؛ ولی به طریقی به بالای تپه‌ای می‌رسم و می‌توانم همه چیز را واضح تر ببینم. آنچه آن گاه رخ می‌دهد، واقعاً هیجان انگیز است.»

فیلم مورد علاقه ی  او، داگویل، نگاهی خشن به آمریکای دوران رکود بزرگ است. وی گفته که در کودکی آرزو داشته نویسنده شود. او گفت: وقتی که بچه بودم رویایم این بود که نویسنده شوم. هیجان‌انگیزترین لحظاتم را به خواندن رمان می‌گذراندم، در واقع هر چیزی را به دستم می‌رسید می‌خواندم.» در سال ۱۳۸۴ با همسرش یان واندراک ازدواج کرد، یان نیز دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد، و پژوهشگر سابق علوم کامپیوتر نظری مرکز تحقیقات آی‌بی‌ام و اهل جمهوری چک است و از او دارای یک فرزند به نام آناهیتا می‌باشد.

حادثه تصادف

در اسفند ۱۳۷۶، اتوبوس حامل دانشجویانِ ریاضی شرکت‌کننده در بیست و دومین دوره ی مسابقات ریاضی دانشجویی از اهواز، محل برگزاری مسابقه، راهی تهران بود. تیمِ متشکل از میرزاخانی، ایمان افتخاری و حسین نمازی در مسابقه رتبهی اول کشور را کسب کرده بودند. در حادثه‌ای که پیش آمد، اتوبوس به دره سقوط کرد. شش دانشجوی ریاضی دانشگاه شریف، که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین‌المللی بودند، جان باختند. مریم میرزاخانی از جمله بازماندگانِ این سانحه بود.

بیماری و درگذشت

در تیر ۱۳۹۶ اعلام شد میرزاخانی به دلیل ابتلا به سرطان در بیمارستانی در آمریکا بستری شده‌است. میرزاخانی از چهار سال پیش‌تر به سرطان مبتلا بوده و این سرطان به مغز استخوان وی سرایت کرده بود. پدر و مادر وی برای مراقبت از او به آمریکا رفتند. وی در ۲۳ تیر ۱۳۹۶ در ۴۰ سالگی در بیمارستانی در کالیفرنیا درگذشت.

نامگذاری‌های افتخاری

ایران

کتابخانه ی دانشکده ی ریاضیات دانشگاه شریف

به افتخار پروفسور میرزا خانی دانشمند ایرانی کتابخانهی اصلی دانشکدهی ریاضیات شریف به نام ایشان نامگذاری شده‌است.

ساختمان آمفی‌تئاتر و کتابخانه دبیرستان فرزانگان ۱ تهران

به افتخار مریم میرزاخانی، دانش‌آموخته این مرکز، در تیر ماه سال ۱۳۹۶ نام یکی از ساختمان‌های این دبیرستان موسوم به ساختمان آمفی‌تئاتر و کتابخانه، به ساختمان پروفسور مریم میرزاخانی تغییر یافت.

خانه ی ریاضیات اصفهان

خانه ریاضیات اصفهان، به افتخار این دانشمند زن بلند پایه ی  ایرانی، در بیستم مرداد ۱۳۹۵ هیئت امنای خانه ی  ریاضیات تصویب کرد تالار همایش‌ها و کنگره‌هایش در شهر علم اصفهان بنام وی، نامگذاری شود.

خارج از ایران

در ۲ فوریه ۲۰۱۸ استلاجیک، شرکتی فعال در زمینه ی تصویربرداری و تحلیل دیدبانی زمین، میکروماهواره‌ای از سری گنوست (به اسپانیایی:uSat) را به فضا پرتاب کرد که به افتخار مریم میرزاخانی نام‌گذاری شده‌است.

سیارک ۳۲۱۳۵۷ میرزاخانی به یاد او نامگذاری شد. نامگذاری افتخاری رسمی توسط مرکز بررسی ریزسیاره‌ها منتشر شد.

روز تولد مریم میرزاخانی، روز جهانی زن در ریاضیات نامگذاری شد

روز تولد مریم میرزاخانی بیست و دوم اردیبهشت (دوازدهم مه) از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران به عنوان روز جهانی زن در ریاضیات نامگذاری شد.

جایزه مریم میرزاخانی مرزهای نو

در چهارم نوامبر ۲۰۱۹ بنیاد جایزه بریکترو اعلام کرد که جایزه جدیدی به نام جایزه مریم میرزاخانی مرزهای نو را ایجاد کردند که به ن پیشتاز در علم ریاضی تقدیم خواهد شد. این جایزه به مبلغ ۵۰٬۰۰۰ دلار هرساله به ن ریاضیدان تازه‌کار که دکترای خود را در دوسال قبل از تقدیم جایزه گرفته‌اند پرداخت می‌شود. جایزه ممکن است به دونفر تعلق گیرد.

امام زاده اسحاق

بقعه نقره‌ای‌رنگ امام‌زاده اسحاق (ع) و خواهرش خیرالنساء (س) در ارتفاع بیش از یک هزار 33 متری از سطح دریا و بر نوک قله‌ی سیاه کوه بخش احمد سر گوراب در 25 کیلومتری غرب شهرستان شفت که در منطقه‌ای ییلاقی واقع‌شده ازجمله دیدنی‌های گیلان است.

مسیر امام‌زاده

از مهم‏ترین جاذبه‌های طبیعی روستای امامزاده اسحاق، جاده مسیر دسترسی به آرامگاه امامزاده است.
 این مسیر جلگه‌ای زیبا از شالیزارها، خانه‌ها، رودخانه‌ها و کوهپایه‌های جنگلی عبور می‏کند و در انتها به روستای امامزاده اسحاق (ع) می‏رسد.

مسیر امامزاده پر از خانه‌هایی با نرده‌های چوبین آغشته به رنگ‌های زرد و قهوه‌ای که سوغات سفر می‌فروشند و گاه اتاق‌های چوبی مأمنی هستند برای زائران راه که اجاره داده می‌شوند.

درخت هزارساله‌ی کنگول باسکم از جاذبه‌های دیدنی شهرستان شفت در استان گیلان که در مسیر همین جاده قرارگرفته است که سالانه بازدیدکنندگان زیادی را به خود جلب می‌کند.

بیش از هزار سال از عمر این درخت می‌گذرد و همچنان پابرجا و سرسبز است که ارتفاع بلند این درخت در جلگه سبز و دیدنی شفت چشمگیر و قابل‌توجه است.

یکی دیگر از ویژگی‌های جالب این درخت توخالی بودن تنه آن است که افراد به‌راحتی از آن عبور می‌کنند.

دیدن این درخت اعجاب‌آور با سایه‌ی خنک و دل‌نشینش در روزهای گرم تابستان خالی از لطف نیست.

خانه‌های روستایی و اجاره‌ای

چون مسافت امام‌زاده با شهر تقریباً زیاد است و همچنین اطراف امام‌زاده پر از مناظر زیبا و بدیع و دیدنی است و معمولاً مسافرینی که به این منطقه سفر می‌کنند چند روزی را برای استراحت در دل طبیعت و در روستا می‌مانند.

 همین اقامت مسافرین باعث ایجاد شغل پردرآمد کرایه‌خانه و اتاق توسط بومی‌های روستا شده، البته معنی اتاق و خانه داخل این روستا کمی متفاوت با سایر مکان‌ها است.

 خانه‌ها و اتاق‌های اجاره‌ای با مصالح بومی مثل چوب ساخته‌شده و به‌جای پنجره و در فقط از نرده‌های چوبی استفاده‌شده است که مسافر به تمام منطقه اشراف داشته و از نسیم خنک کوهستانی بهره می‌برند.

کسب‌وکار

کسب‌وکار مردم منطقه به دو صورت است، یک عده به کار کشاورزی، دام‌پروری، پرورش زنبورعسل و هر کاری که مربوط به طبیعت هست مشغول هستند.

عده‌ای دیگر درزمینهٔ فروش اجناس موردنیاز و پوشاک و لوازم زینتی که در هر منطقه‌ توریستی‌ نظیرش پیدا می‌شود فعالیت می‌کنند.

بازارچه روستا هم به برکت مسافرین امام‌زاده از رونق خوبی برخوردار است.

سالانه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار زائر این بقعه متبرکه را زیارت می‌کنند و از این فضا معنوی بهره می‌برند پس جا دارد مسئولان شهرستان همانند اوقاف و همچنین استان به این مکان مذهبی و گردشگری توجه ویژه داشته و در پیشبرد پروژه عمرانی بقعه توجه کنند.

متأسفانه جدیداً ساخت‌وسازهای امروزی پایشان به این منطقه هم بازشده و ساختمان‌های جدید با نمایی از سنگ‌های سرد و بی‌روح و چندطبقه می‌روند تا نمای روستای امامزاده اسحاق را از سبک سنتی خارج کنند؛ که باید مسئولان مربوطه اقدامات لازم را نسبت به این قضیه انجام دهند.

این بقعه در ایام بهار و تابستان، هوای بسیار خنک ییلاقی و در پاییز و زمستان هوای منحصربه‌فردی دارد و وجود چشم‌اندازهای بدیع و بکر طبیعی و اشراف بر کل گیلان از این نقطه از دیگر جاذبه‌های گردشگری منطقه امام‌زاده اسحاق (ع) است.

در یک روز آفتابی زائران بقعه می‌توانند از صحن امام‌زاده اسحاق (ع)، دریای خزر، شهر رشت، فومن و صومعه‌سرا، رضوانشهر و شفت را ببینند.

شجره‌نامه

به اعتقاد اهالی، این دو امامزادگان بزرگوار از فرزندان امام موسی کاظم (ع) و نام خیرالنساء، فاطمه صغرا است. آنان معتقدند که اسحاق و خواهر وی از امام رضا کوچک‌تر و در منطقه سیاه کوه به شهادت رسیده‌اند.

بنا به روایات کتب معتبر تاریخی مانند منتهی الا مال، عمده الطالب، مناقب ائمه و تاریخ گیلان این امامزادگان از فرزندان امام موسی کاظم (ع) و برادر و خواهر کوچک امام رضا (ع) می‌باشند.

 حدود سنه 206 قمری عده‌ای از سادات و امامزادگان ازجمله آقا امامزاده هاشم (ع) و آقا سید جلال‌الدین اشرف (ع) به‌قصد خونخواهی آقا امام رضا (ع) از مدینه به شهر قم مهاجرت می‌نمایند چون آنجا را برای مبارزه مناسب نمی‌بینند به دلیل استقبال مردم این سامان از شیعیان و سادات ازآنجا به قزوین مهاجرت و مدتی هم در آنجا ست می‌نمایند.

 تا اینکه با م همدیگر جهت گذر از منطقه و رسیدن به مشهد مقدس از شرق گیلان راه دیلمان و طبرستان در پیش‌گرفته و راهی می‌گردند.

 آن‌ها در طی طریق بارها از طرف مأموران خلیفه عباسی (سرخاب) که بر قزوین و گیلان حکمرانی داشت مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و حضرت امامزاده اسحاق (ع) و خواهرشان خیرالنساء (ع) برای درامان ماندن از حمله گروه سرخاب به کوهای منطقه شفت پناه آورده و برای گذر از منطقه شبی را در منزل پیرمردی باتقوا بنام سالک که معلم قرآن بود بیتوته می‌نمایند.

 ولی در تعقیب آن‌ها گروه سرخاب به آنجا حمله کرده و چون آن‌ها را در آنجا نمی‌یابند آن پیرمرد فداکار که آن امامزادگان را یاری داده بود را به شهادت می‌رسانند که مزار آن‌هم اینک زیارتگاه کوچکی در روستای سالک معلم از دهستان نصیر محله شفت است.

تصاویری از بقعه ی سالک معلم

به اذعان اهالی و تعدادی از زائران همیشگی این امام‌زاده عظیم‌الشأن، کسانی که رفتن به مشهد دشوار است زیارت امامزاده اسحاق حکم زیارت مشهد مقدس را دارد.

سفر به امامزاده اسحاق خاطره‌ی زیارت امام رضا (ع) را تداعی می‌کند و برای کسانی که از سایر نقاط ایران پا به این منطقه می‌گذارند علاوه بر زیارت بقاع متبرکه حکم توفیق اجباری برای بهره بردن از فضایی سبز و سرشار از زیبایی را دارد.

این بنا چند سالی است که با معماری جدید و بسیار زیبا در دست بازسازی است و کار ساخت حرم تا اتمام سربندی، گنبد، آجرچینی، نصب در و پنجره و شیشه و ایزوگام دیواره به پایان رسیده است.

غذاهای سنتی و طبیعی تهیه‌شده از باغات ییلاقی روستا و طبخ سنتی آن‌ها از دیگر جاذبه‌های این روستا است که خانم‌های روستایی آن را طبخ کرده‌اند و کمتر کسی است که به این روستا سفر کند و از غذاهای محلی آن‌ها نخورد.

مسئولین دستگاه‌های مربوط باید به مشکلات در خصوص آب آشامیدنی و عدم وجود گاز طبیعی و راه مناسب در این منطقه زیارتی، سیاحتی توجه بیشتری داشته باشند.

کمبود زائرسرا به همراه شیب تند جاده منتهی به بقعه و نبود گاردریل (محافظ جاده) از دیگر مشکلات این منطقه در ایام تعطیل سال است که برای گردشگران مشکل‌آفرین است که اقدام مسئولان را در این زمینه می‌طلبد.

پیاژه در تاریخ ۹ اوت ۱۸۹۶ در نوشاتل سویس به دنیا آمد و اولین فرزند خانواده بود. مادرش ربکا جکسون و پدرش آرتور پیاژه، استاد دانشگاه در رشته ی ادبیات قرون وسطی بود. در ۱۱ سالگی، وقتی دانش‌آموز مدرسه ی لاتینِ نوشاتل بود، مقاله ی کوتاهی در مورد یک گنجشگ آلبینو نوشت و همین مقاله مقدمه‌ای شد برای یک زندگی سراسر علمی همراه با تألیف بیش از شصت کتاب و چند صد مقاله. در دوران نوجوانی علاقهٔ پیاژه به جانورشناسی بیشتر شد و مقالاتی در مورد نرم‌تنان نوشت.

 پس از اتمام دوران دبیرستان او مشغول به تحصیل در رشته ی علوم طبیعی در دانشگاه نوشاتل شد و از همان دانشگاه دکتری گرفت. در طول این مدت پیاژه دو مقاله ی فلسفی نوشت که خودش از آن‌ها با عنوان کارهای نوجوانی یاد می‌کند.

پیاژه بعد از نیم‌فصلی که در دانشگاه زوریخ به مطالعه ی روانکاوی پرداخت، سوئیس را به مقصد پاریس ترک کرد. در پاریس بود که او نظریه ی مراحل رشد شناختی خود را مطرح کرد. در سال ۱۹۲۱ پیاژه به سوئیس بازگشت و به عنوان رئیس انستیتو رسو در ژنو مشغول به کار شد. در سال ۱۹۲۳ پیاژه و ولنتاین چاتنی با هم ازدواج کردند و حاصل این ازدواج سه فرزند بود. در سال ۱۹۲۹ پیاژه ریاست دفتر بین‌المللی آموزش را قبول کرد و تا سال ۱۹۶۷ در همین سمت باقی‌ماند. در نهایت پیاژه در سپتامبر سال ۱۹۸۰ در ژنو درگذشت.

تعریف رشد:

منظور از رشد یا تحول تغییرات منظم و سازگارانه ای است که از لحظه بستن نطفه تا هنگام مرگ در فرد اتفاق می افتد(وولفلک2004ص24) رشد انسان را میتوان از جنبه های مختلفی مورد برسی قرار داد.

ابعاد رشد:

1-رشد جسمانی

2-رشد شخصیت

3-رشد اجتماعی

4-رشد شناختی

تعریف رشد شناختی:

منظور از شناخت دانستن یاد گرفتن به یاد اوردن فهمیدن و اندیشیدن است. رشد یا تحول شناختی به تغییرات منظمی گفته میشود که در طول زمان در این فرایند ها رخ میدهد.

نظریه رشد شناختی پیاژه:

پیاژه از راه جمع اوری اطلاعات درباره رفتارها و اندیشه های کودکان درصدد بود که به شناسایی اعمال و افکار کودکان و بزرگسالان هر دو دست یابد.

فرض پیاژه این بود که اگر بتواند بفهمد که چگونه دانش  در نزد کودکان ساخته میشود آنگاه خواهد فهمید که دانش چیست زیرا ساختمان دانش ماهییت آن را نشان میدهد.

مفاهیم نظری پیاژه:

1- تعادل یابی

انسان به طور ذاتی علاقمند است بداند که جهان چگونه کار میکند و نیازمند است که در تجربه های خود نظم و قابلیت پیش بینی بیابد.همین نیاز است که پیاژه آن را تعادل مینامد و معتقد است که انسان همواره در جستجوی آن است. منظور از تعادل یک حالت توازن شناختی بین درک ما از جهان هستی و تجربه هایمان است. بی تعادلی نیروی محرک ما در رشد یا تحول است.

2-طرحواره:

ما برای تعادل یابی تجربه هایمان را در الگوهای منسجمی سازمان میدهیم که پیاژه به آنها طرحواره گفته است. طرحواره ها سنگ بناهای تفکر به شمار می آیند.

4-سازمان:

تعادل به دو صورت انجام میگیرد یکی بیرونی است که سازگاری نام دارد دیگری درونی است که سازمان نامیده میشود. بنا به اعتقاد پیاژه سازمان دادن یک تمایل فطری در نزد موجودات زنده است که سبب میشود آنها بتوانند ساختها و تجارب پراکنده خود را در هم ادغام کنند و ساختهای بالاتری را بوجود آورند. این ساختها ممکن است جسمانی باشند یا روحی.

تعامل موجود زنده با محیط به دو صورت :

1-برونی: سازگاری

2-درونی: سازمان  دیده می شود.

سازگاری , جنبه برخورد و سازش با محیط را در تعامل بین فرد ومحیط نشان می دهد .وقتی کودک می آموزد با محیط خود به طور موثر مقابله کند , گویند وی با محیط به سازگاری می پردازد .

پیاژه کودکان را به عنوان دانشمندان محققی می دید که با اشیاء رویداد های محیطشان دست به تجربه می زدند تا ببینند چه اتفاقی می افتد . مشاهدات پیاژه از سه فرزند خودش مبنایی برای این توالی رشد بود . پیاژه با دقت آنها را زیر نظر گرفت و پسر و دو دختر خود را با مسائل روزمره مثل اشیاء پنهان مواجه ساخت.  در نظر پیاژه کودکان 4 مرحله گسترده رشد را طی می کنند .

مراحل رشد پیاژه

پیاژه در اثر نتایج برگرفته از پژوهش های خود ، مرحله ی حسی –حرکتی را به شش خرده مرحله تقسیم کرده است . که عبارتند از:

اول: تولد تا 2 ماهگی (دوره غلبه ی بازتاب های شرطی مانند مکیدن )

دوم:2تا4 ماهگی (دوره جذب تجارب جدید وانطباق و طراحی ساختارهای جدید شناختی مانند شیشه به جای پستا نک وگرفتن اسباب بازی.

سوم:4تا8ماهگی دوره درک علت و معلول های ساده و هماهنگی حواس بینایی و لامسه

چهارم: 8تا12 ماهگی (دوره درک بسیار ساده ازمفهوم زمان و دوره ی درک بقای شی

پنجم: 12 تا ماهگی ( دوره ی آغاز تجربه کردن جهان خارج و دستیابی به اولین تجارب حل مسئله و افزایش تقلیداز سایرین.

ششم: تا 24 ماهگی (دوره ی آغاز فکرکردن ، ایجاد تصور اشیاء در ذهن خود ودستیابی به راه های جدید برای حل مسأله

مرحله پیش عملیاتی : 2تا 7 سالگی

علت نامگذاری این مرحله به پیش عملیاتی آن است که کودکان دراین مرحله هنوز قادر به تفکر عملیاتی یا تفکر منطقی نیستند . در این مرحله زبان کمک زیادی به رشدشناختی کودک می کند و او را قادر می سازد تا پدیده ها و امور مختلف را به طور نمادی مورد بررسی قرار داده و مفاهیم مختلف را بشناسد .

ویژگی های مرحله پیش عملیاتی:

1- خودمداری                               2- جاندارپنداری

 مرحله عملیات عینی یا محسوس 7 تا 11سالگی

در این مرحله کودک قادر است تنها با مواد و اشیای محسوس و قابل رویت رابطه برقرار کند. (بیابانگرد، نعمتی ص20)کودک در این مرحله توانایی انجام اعمال منطقی را کسب می کند

از رویدادهای مهم این مرحله درک مفهوم بقاء و یا نگهداری ذهنی از سوی کودکان است .مفهوم بقای عدد،طول،مایع (6تا7سالگی) مفهوم بقای ماده (7تا8سالگی )مفهوم بقای سطح (9تا10سالگی)

سایر ویژگی های شناختی کودک مرحله ی عملیات عینی

1-طبقه بندی کردن

2-بازگشت پذیری

3-ردیف کردن

4-این همانی

5-جبران

6-عدم تمرکز

عملیات صوری یا انتزاعی از 11 تا15 سالگی

اندیشه های کودکان در این مرحله علاوه بر اشیای محسوس موارداحتمالی و فرضی را نیز شامل میشود و لذا کودکان این مرحله قادر میشوند تفکر عملی مبتنی بر روش فرضیه ای-قیاسی را به کار بندند یعنی میتوانند به طرح فرضیه بپردازند و بدون نیاز به مراجعه به اشیای محسوس به وارسی فرضیه خود اقدام کنند. در این مرحله تفکر صوری اتفاق دیگری که برای نوجوان می افتد پدید آمدن نوعی خودمحوری به نام خودمحوری نوجوانی است(الکایند1978) خودمداری نوجوانی نوعی خودآگاهی با باور نوجوانان است مبنی بر اینکه همان قدر که آنها به خود علاقه مندند دیگران نیز به آنان علاقه دارند.

به نظر پیاژه , چهار عامل در تحول شناختی کودک تا ثیر دارد که عبارتند از:

1) پرسش

2) تجربیات محیطی

3) تعاملهای اجتماعی

4) تعادل جویی.

پیاژه معتقد است ، زندگی تعامل خلاقی است که بدون وقفه بین موجودات زنده و محیط زندگی او جریان می یابد . این تعامل خلاق به دو صورت متفاوت اما مکمل یکدیگر انجام می گیرد .

یکی ، بیرونی است که سازگاری نامیده می شود و یکی دیگر درونی است که سازمان نامیده می شود.

تعامل موجود زنده با محیط به دو صورت است:

1ـ برونی: سازگاری

2ـ درونی: سازمان دیده

هر چند پیاژه روان شناس بالینی نبود و مدل شناختی خود را به حوزه‌ی مداخلات روان درمانی تعمیم نداد، ولی نظریه‌ی او به یکی از پایه‌های انقلاب شناختی در روان شناسی تبدیل شده است.

 نظریه‌ی پیاژه امروزه کاربردهای زیادی در روان پزشکی به ویژه شناخت درمانی» - که از سوی آرون‌بک پایه‌گذاری شد- دارد.

شناخت درمانی در درمان مشکلات مختلف از جمله افسردگی، اختلالات اضطرابی، وسواس‌ها، سوءمصرف مواد، خودکشی و… به کار می‌رود. اما جدای از کاربردهای درمانی، نظریه‌ی پیاژه در حوزه‌ی آموزش از ارکان اصلی روان‌شناسی این حیطه بوده و هست ودر موارد بسیاری چون سنجش رشد هوشی، استعداد تحصیلی، تعیین کلاس و آمادگی برای خواندن متون به کار رفته است.

بر اساس نظریه‌ی پیاژه، تجربه» در پختگی کارکردهای شناختی» نقش دارد. پیاژه در تمام نوشته‌های خود تأکید می‌کرد که هرچه محیط غنی‌تر»، پیچیده‌تر» و متنوع‌تر» باشد، احتمال آن که کودک به سطح بالاتری از کارکردهای  ذهنی و توانایی‌های روانی» دست یابد، بیشتر می‌شود.

از نظر پیاژه رشد آدمی از ابتدای تولد تا بزرگسالی دو جریان موازی است که بر یکدیگر تأثیر متقابل دارد این دو جریان عبارتند از :

1ـ از خود به در آمدن (جدایی از خود محوری)

2- سازگاری با واقعیت و جستجوی تعامل

انتقاد از نظریه پیاژه و موقعیت کنونی آن:

1-یکی از ایراد هایی که به نظریه پیاژه وارد آمده مربوط به این اندیشه است که رشد پیش از یادگیری اتفاق می افتد. پیاژه معتقد بود که مراحل رشد ثابت اند و مفاهیمی مانند بقا یا نگهداری را نمیتوان آموزش داد بلکه کودک خود باید در نتیجه رشد آن مفاهیم را درک کند پژوهش های انجام گرفته در این باره نشان داده اند که مفاهیم بقا از یادگیری تاثیر میپذیرند و میتوان آنها را پیش از سن مورد نظر پیاژه آموزش داد.

2- انتقاد دیگر به خودمحوری یا خودمداری کودکان مرحله پیش عملیاتی وارد شده است در این باره نیز پژوهشها نشان داده اند که بر خلاف تصور پیاژه کودکان قادر به درک مسائل از دیدگاه دیگران هستند و اندیشه های آنان خودمحورانه است.

3- مهم ترین انتقاد به اصل نظریه یعنی وجود مراحل رشد وارد شده است از جمله کسانی که به اندیش مراحل رشد ایراد گرفته آلبرت بندورا (1977-1986)است.

4- باز هم انتقاد دیگری که به نظریه پیاژه وارد آمده مربوط به این ادعای اوست که نوجوانان بر اساس پایان مرحله چهارم رشد(مرحله تفکر صوری حدود15تا16سالگی)به تفکر منطقی بر اساس مفاهیم انتزاعی دست میابند فتسکو و مککلور(2005) با استناد به پژوهش های انجام شده در این باره گفته اند 40تا60درصد بزرگسالان به طور کامل قادر به تفکر برحسب عملیات صوری نیستند.

نظریه های نو پیاژه ای و رویکرد خبر پردازی رشد شناختی

نظریه نو پیاژه ای به صورت نظریه هایی که یافته های مربوط به توجه وحافظه و راهبردها با بینش های پیاژه درباره ی کودکان و ساختن دانش در هم می آمیزد.

منابع

زمینه روانشناسی-هیلگارد

روانشناسی پرورشی نوین-دکتر علی اکبر سیف

روانشناسی رشد-لورا برک

پیشگامان روانشناسی رشد-ویلیام سی کرین

Developmental psychology by Jacquelynne s.Eccles

Kaplan and Sadock,s Synopsis of Psychiatry

امام زاده ابراهیم شهرستان شفت

یکی از مناطق زیبا و دیدنی در استان سرسبز گیلان که همه ساله میزبان گردشگران و طبیعت گردانان زیادی چه در داخل کشور و چه در خارج است، روستای ییلاقی امامزده ابراهیم است.اگر از شلوغی این زندگی ماشینی خسته شده اید و اگر می‌خواهید از این دغدغه‌ها رها شوید، پیشنهاد ما به شما این است که به استان سرسبز گیلان سفر کنید و قدم در روستای دنج و زیبای امامزاده ابراهیم بگذارید و از این آرامش و هوای دل انگیز بهره ببرید.

روستای امامزاده ابراهیم، از توابع بخش احمد سرگوراب شهرستان شفت در استان گیلان است که هر طور فکرش را بکنید، گزینه خوبی برای یک سفر آرام و بی دغدغه است. به خصوص اگر دنبال این هستید که چند روز با خودتان خلوت کنید یا بعد از ماه ها کار و تلاش، کمی آرامش داشته باشید. این روستا که در ۲۳ کیلومتری جنوب شرقی شهر شفت و ۵۷ کیلومتری شهر رشت قرار دارد از شمال به روستای طالقان، از شرق به روستای امامزاده هاشم و از غرب به روستای سیاه مزگی محدود می‌شود. رودخانه ای که از میان روستا عبور می‌کند آب و هوای آن را مرطوب کرده و موقعیت جغرافیایی آن باعث سرسبزی و خنکی منطقه شده است.

امامزاده ابراهیم یک امامزاده مدفون در شهرستان شفت استان گیلان است، که شهرت زیادی دارد، طوری که مردم آن را ابالفضل گیلان می نامند.آرامگاه امامزاده ابراهیم از جاذبه های زیارتی و تاریخی روستای امامزاده ابراهیم است و علت اصلی شکل گیری آن به شمار می‏رود. بنای امامزاده، در طی سال‏های دراز، چندین بار بازسازی شده است. در حال حاضر این بنا، به مساحت ۳۰۰ متر، در چهار طبقه احداث گردیده و شامل مسجد، صحن، سرویس بهداشتی، مهمانپذیر و فضای باز است. از مهم‏ترین جاذبه‏ های طبیعی روستای امامزاده ابراهیم، جاده مسیر دسترسی به آرامگاه امامزاده است. این مسیر از جلگه‏ای زیبا با شالیزارها، خانه‏ ها، رودخانه ‏ها و کوهپایه ‏های جنگلی عبور می‏کند و در انتها به روستای امامزاده ابراهیم می‏رسد که بافت مسی جالب توجه و بسیار دیدنی دارد.

آب و هوای روستا معتدل کوهستانی است و میانگین بارندگی سالیانه آن۱۶۰۰ میلی متر است. رودخانه امام زاده ابراهیم از میان روستا عبور کرده و روستا را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می کند. مردم روستا به زبان تالشی صحبت می کنند، مسلمان هستند و پیرو مذهب شیعه جعفری اند. این روستا نام خود را از نام یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) به نام امام زاده ابراهیم گرفته و رابینو در سفرنامه خود از آن یاد کرده است.

این روستا همه ساله مخصوصا در ایام تابستان با هوای خنک و طبیعت زیبا پذیرای مسافران زیادی است و قرار گرفتن بارگاه امامزاده ابراهیم(علیه السلام) و در فاصله ایی کم امامزاده اسحاق(علیه السلام) این منطقه را به قطب زیارتی غرب گیلان تبدیل کرده است.

سبک معماری روستا جاذبه گردشگری ویژه روستاست که از طبیعت و شکل زمین آن تبعیت می کند. موقعیت کوهستانی روستا، محدودیت زمین، ازدهام گردشگران بخصوص در فصول گرم سال و کاربری متفاوت مهمان پذیرهای چند طبقه نشان بارز این معماری است. شکل خانه ها و فضای درونی آن شبیه به هم است و تفاوت هایی در رنگ، نمای نرده ها، تعداد طبقات و نوع چیدمان چوب ها دیده می شود. طبقات اول یا همکف واحد تجاری است که قسمتی از آن برای ست خانوار در نظر گرفته شده است. طبقات دیگر به وسیله ستون های چوبی، به شکل شطرنجی به اتاق هایی تقسیم می شوند. سقف تمامی بناها به صورت شیروانی است.

در سرشماری سال ۱۳۸۵ این روستا ۳۸۰ نفر جمعیت داشته است. درآمد اکثر مردم از طریق زراعت، دامداری، خدمات زیارتی، گردشگری و صنایع دستی تامین می شود. برنج، چای، گندم، جو، لوبیا، سیر، سیب زمینی، سبزیجات، انگور و گردو از محصولات زراعی و باغی روستاست. دامداری و پرورش گاو و گوسفند در روستا سنتی متداول است و گوشت و لبنیات از محصولات دامی روستاست. پرورش طیور خانگی و کرم ابریشم نیز در این روستا رواج دارد.

چنین به نظر می‌رسد حضرت امام‌زاده ابراهیم(علیه السلام) یا شاهزاده‌ ابراهیم(علیه السلام) از سادات بوده و به نوادگان و فرزندان امام‌موسی کاظم(علیه السلام) منسوب است. نقل شده که جناب ایشان، همراه آقاسیدجلال‌الدین اشرف (مدفون در شهرستان آستانه اشرفیه) و آقا سیدهاشم (مدفون در شهرکی به نام امام‌زاده‌هاشم، واقع در کیلومتر ۳۰ جاده‌ رشت به تهران) پس از شهادت امام‌رضا(علیه السلام) برای خون‌خواهی آن حضرت، از مدینه به ایران سفر کردند. آنان ابتدا به قم و از آنجا برای عزیمت به خراسان از بی‌راهه، راهی قزوین شدند تا از طریق گیلان و طبرستان به خراسان روند و انتقام خون آن امام همام را بگیرند، ولیکن این بزرگواران تحت تعقیب مزدوران سرخاب» نامی که حاکم قزوین بود، قرار می‌گیرند و در ورودی استان گیلان ناچار از هم جدا و هر کدام به سویی روانه می‌شوند. در این میان، امام‌زاده ابراهیم(علیه السلام) همراه برادر و خواهرش به نام‌های امام‌زاده اسحاق و خیرالنساء، به سمت فومنات در شفت رفته، و به مردم این سامان پناه می‌آورد. اما عوامل داخلی عباسیان ضمن جدایی بین آنان موجب شهادت هرکدام از این سه بزرگوار در نقطه‌ای از شفت می‌شوند.

جاذبه های مربوط به امامزاده ابراهیم

قتلگاه

این محل در فاصله ۳۰۰ متری جنوب حرم مطهر قرار دارد و مردم معتقدند که حضرت امامزاده ابراهیم (ع) در اینجا به شهادت رسیده است.

چِـل‌چشمه

بر اساس باور مردم هنگامی که سم به بدن امامزاده ابراهیم (ع) اثر کرده بود از آب چند چشمه جوشان در قسمت شرقی حرم نوشیده است که امروزه به چل چشمه معروفند و گفته می شود خاصیت شفابخشی دارند.

چشمه میدان

طبق روایات سینه به سینه، پیکر مطهر امامزاده را با آب چشمه میدان در مرکز روستا غسل داده اند. آب شیرین و خنک این چشمه بسیار گواراست و گفته می شود پس از دوره‌ای خشک شدن با معجزه امامزاده دوباره پرآب شده است.

مقبره بابارکاب

محل دفن خدمتکار و پیر همراه امامزاده است که در فاصله‌ ۵ کیلومتری نرسیده به بقعه قرار دارد.

مقبره پیرزن ملعون

مقبره پیرزن قاتل، در فاصله ۱.۵ کیلومتری نرسیده

به بقعه قرار گرفته و محل لعن و نفرین مردم است.

زمان مناسب برای سفر به روستای امامزاده ابراهیم

آب و هوای خنک امامزاده ابراهیم در تابستان، آن را به یکی از بهترین مقاصد سفرهای تابستانی تبدیل می کند؛ با این حال هر فصل این روستا ویژگی های خاص خود را دارد:

بهار: بارش باران و جوانه زدن درختان، ویژگی بهار است و امامزاده ابراهیم هم در این فصل رنگ و بوی تازه شدن سال را به خود می گیرد. هوا کم کم رو به گرمی می رود اما هنوز سوز زمستان در آن احساس می شود.

تابستان: اگر از داغی هوای تابستان در محل ست تان خسته شدید، در اولین فرصت کوله بار خود را برای سفر به امامزاده ابراهیم جمع کنید. هوای خنک و دلپذیر اینجا شما را حسابی سر حال می آورد.

پاییز: بازی هزار رنگ پاییز چیزی نیست که به این راحتی ها بشود از کنارش گذشت. امامزاده ابراهیم هم در این فصل در تن پوش رنگارنگ پاییز جلوه تازه ای پیدا می کند؛ اما سرمای هوا بسیاری از مسافران را از راه باز می دارد.

زمستان: اگرچه که طبیعت خداوند در همه فصول سال دیدنی است اما در زمستان ماندن در این روستا به دلیل برودت هوا و البته راه‌بندان، سخت می شود.

مسیر دسترسی

شهر شفت در فاصله یک ساعت از شهر رشت قرار گرفته،برای رسیدن به شاهزاده ابراهیم از شهر شفت به سمت جنوب حرکت کرده و پس از رسیدن به چهار راه احمدسرگوراب مسیر سمت چپ را تا چوبر» ادامه میدهیم.(این شهر را با چوبر» تالش اشتباه نگیرید)

سد خاکی سقالکسار

استان گیلان با زیبایی های بی انتهایش در شمال کشور واقع شده و یکی از سرسبزترین و پر باران ترین استان های ایران محسوب می شود. نزدیک بودن آن به پایتخت موجب شده در هر تعطیلات جمعیت زیادی تصمیم بگیرند همراه خانواده به این منطقه سفر کنند. اگر قصد طبیعت گردی و سپری کردن یک روز شاد همراه با خانواده در دل طبیعت را دارید سد خاکی سقالکسار را به عنوان مقصد خود انتخاب کنید، مکانی مملو از زیبایی های طبیعی که مردمش در پاکیزه نگهداری آن سخت کوشیده اند. در ادامه با الی گشت همراه شوید تا درباره این سد زیبا بیشتر بدانیم.

موقعیت

سقالکسار روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان رشت در استان گیلان ایران که در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر رشت در دهستان لاکان قرار دارد. این روستا ۱۶ دقیقه از رشت فاصله دارد برای رسیدن به روستای سقالکسار از سمت رشت باید ۱۵ کیلومتر در جاده بین شهر شفت و بین راه جیرده شفت تا آقا سید شریف پیش بروید. در اطراف مزار آقا سید شریف در نزدیکی شهرستان شفت دریاچه های متعددی وجود دارد که دارای طبیعت بسیار زیبایی میباشد. روستای سقالکسار نزدیک به ۶۰۰ خانوار جمعیت دارد.

این سد خاکی که موجب تشکیل یک دریاچه زیبا شده در روستای سقالکسار قرار گرفته است. مساحت دریاچه ۱۵ هکتار است و ارتفاع آن نسبت به دریای خزر ۶۴ متر است. اطراف این دریاچه زیبا را جنگل های فراوان فرا گرفته است و درختان جنگل اطراف این دریاچه در فصول مختلف زیبایی دریاچه را چندین برابر می کند. آب دریاچه سد سقالکسار از ریزش های جوی و چشمه ساران منطقه تامین می شود. طول دریاچه در حدود ۶۰۰ متر و عرض آن ۵۰۰ متر است.

پاک ترین نقطه در استان گیلان

متاسفانه امروزه تقریبا به هر منطقه ای از طبیعت که نگاه کنیم زباله های و تکه های پلاستیک را می بینیم که در میان طبیعت پراکنده شده اند و هر روز بر حچم آن ها افرزوده می شود. چه بسیار خانواده هایی که پس از لذت بردن از طبیعت زباله ها را همان جا رها می کنند و یا به راحتی آن ها را از پنجره خودرو به بیرون پرتاب می کنند. امیدواریم به زوری همه نگران آیندگان و فرزندانمان هم باشند و در حفظ طبیعت کوشا باشند. اما در این زمینه مردم روستای سقالکسار می توانند الگویی باشند برای همگان چرا که آن ها به طبیعت و محل زندگی خود بسیار اهمیت می دهند.

شورای اسلامی روستا تصمیم گرفت طرحی را اجرا کند که در آن در هنگام ورود به محوطه سد خاکی سقالکسار سه هزار تومان از گردشگران ورودی دریافت می ‌کنند و یک کیسه ‌زباله به آن‌ ها می ‌دهند تا زباله ‌های خود را در طبیعت رها نکنند و در کیسه بریزند، درصورتی ‌که کیسه‌ های زباله از سوی گردشگران به متصدی تحویل داده شود دو هزار تومان به آنان پس داده خواهد شد، این جایزه و مشوق مؤثر موجب شده است تا وجود زباله در طبیعت این روستا صفر باشد. همچنین سراسر اطراف سد حفاظت شده است و در صورت مشاهده زباله سریع به جمع آوری آن می پردازند.

شاهکار نام کتابی است دوجلدی از محمدعلی جمال‌زاده که بخش اول آن در اردیبهشت ۱۳۲۰ در ژنو به پایان و در تهران به چاپ رسید و دومین کتاب جمال‌زاده محسوب می‌شود. جمال‌زاده دیباچه‌ٔ این کتاب را اینگونه شروع می‌کند:

کتاب یکی بود، یکی نبود» در زمان آن جنگ [جنگ جهانی اول] نوشته شد و اینک این کتاب نیز در هنگام این جنگ [جنگ جهانی دوم] بچاپ می‌رسد. بدین ترتیب خدا نخواهد که کتاب سومین من هرگز روی طبع بخود ببیند.

جمااده در سال ۱۳۳۶ نگارش دوم این کتاب را با تصحیح و تجدیدنظر و حک و اصلاح و افزودن پاره‌ای از قسمت‌ها و حذف قسمت‌های دیگری» و با افزودن جلد دوم آن برای چاپ به تهران می‌فرستد و ضمناً به خاطر غلطهای چاپی‌ای که در چاپ اول آن اتفاق افتاده، از صنعت چاپ ایران گله می‌کند. جلد دوم این کتاب، مجموعه‌ای است از داستان‌هایی به قلم نویسنده‌ٔ کتاب که پیش‌تر در مجلات مختلف منتشر شده بود.

انگیزه‌ٔ نگارش کتاب

جمال‌زاده در دیباچه‌ٔ این کتاب، انگیزه‌ٔ خود از نگارش آن را نامه‌ای معرفی می‌کند که علامه قزوینی در سال ۱۳۰۱ در پاریس خطاب به وی نوشته است و در آن، ضمن تمجید از کتاب قبلی جمال‌زاده یکی بود، یکی نبود»، زبان فارسی را  شدیداً در خطر دانسته و با لحنی تند تمام کسانی را که می‌توانند دراین زمینه تلاشی بکنند وغفلت می‌ورزند، به باد انتقاد گرفته و مستوجب لعنت خداوند دانسته. جمال‌زاده متن کامل نامه‌ٔ علامه قزوینی را عیناً ضمیمهٔ دیباچهٔ کتاب کرده است. اینک قسمت‌هایی از نامه‌ٔ علامه قزوینی به جمال‌زاده:

[من خیال میکنم که موقع زبان فارسی الآن خطرناکترین مواقع تاریخی آن است چه در وقت تسلط عرب و باز بعدها در موقع هجوم مغول ایرانیان در کمال وضوح و خوبی برتری نژاد و تمدن و عنصر خود را نسبت به امم غالبه میدانستند و با اینکه کلمات و تعبیرات آن دو قوم مذکور را خواهی نخواهی بسیار اخذ می‌کردند بآنها و زبان آنها بدیدهٔ حقارت مینگریستند و آنها را عرب پأ بیابان‌گرد و شیرشترخوار و سوسمارخوار خطاب میکردند. مغول که دیگر جای خود دارد. ولی حالا ملل غالبه از حیث نژاد و تمدن و عنصر و زبان اگر نگوییم بر ما برتری دارند، اقلاً مساوی هستند و اقل اقل پست‌تر که نیستند و طبیعت اشیاء و منطق امور جمهور ایرانیان را واداشته است که از همه حیث تقلید ملل اروپا را بنمایند و این فقره کم‌کم بزبان هم سرایت کرده است و بقول مشدیها این توبمیری دیگر از آن توبمیریها نیست.

حالا اگر جمعی که قوهٔ جنگ با این تقلید اعمی (در خصوص زبان مقصودم است نه در خصوص تمدن و ظواهر آن) دارند و بدبختانه عدد ایشان انگشت‌شمار است دقیقه‌ای کوتاهی بکنند یا اهمال و مسامحه در این جهاد اکبر روا دارند خیال میکنم که دیگر کار از کار گذشته خواهد بود و زبان فارسی جزء امور تاریخیه خواهد شد مانند زبانهای اوستا و پهلوی و قبطی و سریانی و عبری و چه بسا از زبانهای بزرگ دیگر که کسی قطعاً کارد برنداشته بود و سر آن زبانها را در یک روز و یک ساعت معین بر لب باغچه نبریده بوده است بلکه همینطورها متدرجاً بدون آنکه عموم مردم حس کنند کم‌کم بتحلیل میرفته و ابتدا کلمات مفرده و سپس تعبیرات آن و بالاخره صرف و نحو آن در زیر نفوذ زبان خارجی مستهلک و متلاشی و مضمحل میشده و کم‌کم دایره نویسندگان و شعرای آن و ادبای آن تنگ میشده است تا بالاخره منحصر میشده است بعلمای مذهبی و متولیان معابد و مساجد و کنایس آنها.

بر حسب اتفاق متدرجاً با یکی دو سه نفر از این طبقه فرزندان عاق‌وطن ملاقاتی دست داد دیدم کار خیلی از آنکه بتصور میآمد هولناکتر است. زبان فارسی بسرعت رو بانحلال است. هر کس در هر گوشهٔ دنیا بهر اندازه هنری در این خصوص دارد و دقیقه‌ای بل آنی غفلت بورزد یا مسامحه کند یا حجب و شکسته‌نفسی بورزد یا یأس و ناامیدی بخود راه دهد و از این جنگ نور و ظلمت و علم و جهل و یزدان و اهریمن کناره گیرد، مستوجب لعنت خداوند و انبیاء و اولیاء و جمیع مردم بر او و بر جمیع اعقاب و احفاد او تا روز قیامت خواهد شد و در شریعت معنوی وطن، خونش مباح و مالش حلال و خانه‌اش خراب‌کردنی و جسدش مثله‌ساختنی است. و بعقیده‌ٔ من شخص شما که محمدعلی جمااده هستید یکی از آن اشخاصید]

جلد اول

جلد اول کتاب شاهکار شامل یک داستان بلند به نام عمو حسینعلی» است. موضوع این داستان نویسنده‌ی جوانی است که کتابی به اسم شاهکار» نوشته است و مانند بسیاری از نویسندگان و هنرمندان جوان تصور می‌کند بازوی رستم را شکسته و شق‌القمر کرده. تا آنکه در عالم خیال خود را مقابل کوهی می‌بیند به اسم جبل‌البدایع» که یکسره از شاهکارهای ادبی جهان تشکیل شده است. خلاصه چشم رفیق جوان ما باز می‌شود و کم‌کم دستگیرش می‌شود که عافیت در پرگویی نیست، بلکه در خاموشی و کار مفید و ساده و مستقل است.»

جمال‌زاده در مجلهٔ راهنمای کتاب، این داستان را موردقبول‌ترین و موردپسندترین» اثر خویش می‌داند.

این کتاب نیز مانند بسیاری از آثار دیگر جمال‌زاده دارای نثری نسبتاً متکلف و شامل اشارات بسیاری به اصطلاحات عامیانه، ضرب‌المثل‌ها و اشعار شاعران فارسی‌زبان است و نیز تشبیهات و کنایات طنزآمیز در آن فراوان به کار رفته است.

جلد دوم

این جلد که در سال ۱۳۳۷ به این کتاب اضافه شده، مجموعه‌ای است از داستان‌هایی به قلم جمال‌زاده که برخی از آنان در سال ۱۳۰۷، زمانی که وی سردبیر مجلهٔ علم و هنر (چاپ برلن) بود، به چاپ رسیده بود. داستان‌های درون این جلد از کتاب عبارتند از:

1- پلنگ

2- نوع‌پرست

3- سرّ حکمت یا مجادله‌ٔ دو پشه

4- کباب غاز یا حکمت مطلقهٔ از ماست که بر ماست»

5- دشمن خونی

6- سگ زرده

معلمان گذشته

معلمان در گذشته فعال نبودند و از روش تدریس سنتی یا یک سویه و غیرفعال بهره می بردند به عبارتی تدریس این معلمان به صورت متکلم وحده بوده و کمترین همکاری و مشارکت توسط شاگردان در کلاس انجام میشد در این تدریس سنتی از سوی معلمین سنتی گذشته هدف نهایی کسب نمره بالا توسط دانش‌آموزان است و اینکه مطالب پس از مدتی فراموش شوند اهمیتی ندارد.

معلمان گذشته معلمان خود محور و دیکتاتور بودند یعنی اینکه خود را تنها فرمانده کلاس می دانستند در مورد اطلاعات و اقدامات خویش تعصب داشتند دوست داشتند همه چیز از زبان آنها گفته شود و دانش آموزان منفعل و شنونده باشند.

در کلاس آنها تدریس به صورت غیر اکتشافی انجام میشد (معلم در کلاس تدریس می کرد و دانش آموزان درس را بخاطر می آموختند بنابراین فرایند دو سویه یادهی و یادگیری در کلاس اتفاق نمی افتاد) معلمان گذشته به خودشان اهمیت میدادند و سرسخت بودند راه یادگیری را آموزش نمی دادند و فقط یاد دادنی ها عرضه می داشتند در کلاس آنها شاگرد حق اظهار عقیده نداشت به تفکر دانش آموزان توجه نداشتند و مطالب را به صورت کلیشه ای یاد میدادند به هر دانش آموزی که فقط بتواند درس داده شده را حفظ کند و ان را همانجور که معلم گفته بیان کند اهمیت می دادند و آن را باهوش میدانستند و به خلاقیت و ابتکار و نوآوری و.  توجه و اهمیتی نمی دادند.

و بنا داشتند دانش آموزانی که به درس توجه ندارند و به آن رغبتی نشان نمیدهند را می توان با تنبیه به سمت درس و کتاب کشاند از اینرو از تنبیه فیزیکی (نظیر زدن دست با شاخه درخت  یا زدن سیلی به دانش آموز ویا سرپا نگه داشتن دانش آموز روی یک پا در جلوی کلاس و تخریب شخصیتی آن) با اینکار دانش آموزان صرفاً بخاطر ترس از تنبیه درس خود را یاد میگرفتند نه بخاطر علاقه و اشتیاق.

اگر از نوع تدریس و مسائل اخلاقی ان بگذریم میرسیم به امکانات آموزشی در گذشته

همانطور که می دانید در دوره های گذشته معلمان از کمبود امکانات رنج میبردند مثلاً تابلو های انها گچ و تخته ای بود  و حتی بعضاً  تخته هم در کار نبود. بخاری ها نفتی بوده و اغلب معلمان باید نیم ساعت وقت صرف روشن کردن آن میپرداختند کمبود کلاس و مدرسه بوده و اغلب کلاس ها  دارای جمعیتی انبوه و غیر قابل کنترل بوده که اینها همه عواملی هستند که کار را برای معلم نسل گذشته سخت میکردند.

از طرفی باید این را هم در نظر داشت که سطح علم در قرون گذشته به مراتب بسیار پایین تر از اکنون بوده که این بسیار حائز اهمیت است از نظر کیفیت و چگونگی آموزش و ارائه آن است.

معلمان امروزی

اکثر معلمان امروزی فعال بوده و از روش تدریس سنتی و غیر فعال فاصله گرفته و به سمت روش تدریس نوین و یا فعال روی آوردند در روش تدریس نوین یا امروزی معلم، هر دانش آموز یا فراگیررا تشویق می کند که از دیگران کمک بگیرد، برای نظریه های خود وسائلی بسازد، تجربه کند و نتیجه را گزارش دهد. در این روش بر خلاف روش سنتی معلمان به فراگیران پاسخ کلیشه ای نمی دهند، معلمان امروزی پرسشهایی را مطرح می کنند که قابل بحث باشد و فرصت گفتگو را برای دانش آموزان ایجاد می کند. معلم امروزی راهنمای یادگیری است و به جای پاسخ مستقیم به پرسشها، می کوشد تا با پرسشهای متعدد از فراگیران، آنها را به پاسخهای صحیح هدایت و آنها را به اندیشیدن ترغیب کند(روش دیالکتیک).

در این شیوه شاگردان با اعضا گروه بحث می کنند و معلم در صورت وم آنان را به طرح پاسخ صحیح هدایت می کنند. فراگیران با تمام افراد گروه به بحث و گفتگو می پردازند، با هم کار می کنند، نظرات خود را با یکدیگر مقایسه و به تصحیح اشتباهات خود می پردازند و به فراگیری دانش یاری می رسانند.

در روش امروزی دیگر معلمان از تنبیه برای کشاندن دانش آموز به درس استفاده نمی کنند بلکه سعی می کنند دانش آموز را ترغیب و تشویق کنند تا آن را به سوی درس ویادگیری سوق دهند دانش آموز مشتقاق و علاق و جست جو گر و. تربیت می کنند نه دانش آموز ترسو مطیع و اطاعتگر و منفعل

هدف در روش امروزی یادگیری است، دانش آموزان به یادگیرنده های مادام العمر تبدیل می شوند.

معلمان امروز از امکانات زیادی بهره می برند امروزه با افزایش سطح علم و فراگیر شدن کامپیوتر ، تلفن همراه هوشمند، لپ تاپ و. کار برای معلم نسبت به گذشته آسان تر شده است معلمان امروزی از کار با تابلو های قدیمی که با گچ روی آن می نوشتند خلاص شده و با تابلو های وایت برد  که با ماژیک می توان بر روی آن نوشت کار می کنند و یا با تابلو های هوشمند که فقط با اشاره ولمس می توان بر روی آن نوشت کار می کنند امروز هرکلاسی برای خودش شوفاژ ویدیو پروژکشن بعضاً کامپیوتر پنکه کولر تابلو های مناسب و. دارد که این ها در فرایند تدریس بسیار موثر و کمکگر معلم هستند.

البته این را هم باید بدانیم که امکانات نام برده شده فقط در بعضی از مدارس شهری است و در مدارس روستایی امکانات هنوز هم مثل گذشته است و بروزرسانی نشده اند.

معلمین فردا یا آینده

معلمین آینده همان افردای هستند که امروزه دارند در مراکز تربیت معلم تحصیل می کنند امروزه مراکز تربیت معلم سعی را بر آن دارد که معلمانی مبتکر و خلاق تربیت کند  نه معلمانی دیکتاتور و خود محور  این مراکز معلمان را در واقع بروزرسانی میکند و آن ها را با اصول و روش های تدریس موثر و برتر جهانی آشنا می کند تا این معلمان اصول و روش را بکار ببندند و دانش آموزانی خلاق را پرورش دهند.

در سال های اخیر، فناوری تغییرات زیادی در جهان ایجاد کرده و این نگرانی را در شمار زیادی از مردم به وجود اورده است که نیاز به نیروی انسانی در مشاغل آینده کمتر و فناوری جایگزین انسان خواهند شد. این نگرانی نه تنها در میان افراد فعال در حوزه های مختلف صنعتی بلکه در میان معلمان هم دیده می شود. زیرا با تغییرات فناوری بخش زیادی از کارهایی که امروزه توسط معلمان آموزش داده می شود توسط تجهیزات فناوری انجام می شود و شاید اموزش این مسایل در مدارس غیر  ضروری باشد. اما در پاسخ به این نگرانی می توان گفت که آموزش یک ضرورت در زندگی انسان ها است و هیچ گاه کارکرد مدارس  و معلمان از بین نمی رود. بلکه ممکن است نحوه آموزش و نحوه ارزیابی تغییر کند.

 تنوع در زمان و مکان آموزش

در آینده دانش آموزان فرصت بیشتری برای یادگیری در زمان های مختلف و مکان های متفاوت دارند.  آموزش های الکترونیکی این امکان را فراهم می کند تا افراد به صورت شخص محور آموزش ببینند و برای یادگیری نیازی به حضور در کلاس های درس نداشته باشند.

البته تنها بخش نظری اموزش را میتوان درخارج از کلاس تدریس کرد یا افرادی که به هر دلیلی امکان حضور فیزیکی  در  کلاس را ندارند خواهند توانست با استفاده از  وسایل الکترونیکی در کلاس حاضر  شوند ولی بخش عملی که نیاز به تعامل با افراد دیگر دارد در کلاس درس انجام می شود و تمامی دانش اموزان باید حضور فیزیکی داشته باشند.

اموزش، فرد محور می شود

آموزش در آینده به کمک ابزارهای تازه و تمرینات گسترده انجام می شود. یعنی دانش اموزانی که از بهره هوشی متوسط و رو به بالا برخوردار هستند باید تمرینات دشوارتری انجام دهند تا بتوانند تمامی جوانب و جنبه های مختلف درس را به خوبی درک کنند. در این زمان، دانش اموزانی که در یک یا چند مبحث خاص مشکل داشته باشند، این فرصت را خواهند داشت که آن قدر تمرین کنند تا به سطح مطلوب برسند. در این سال ها دیگر آموزش بر مبنای یک سری سرفصل خاص و زمان محدود انجام نمی شود.

بلکه به دانش اموزان گفته می شود که باید مباحث مختلف درسی را به طور دقیق یاد بگیرند و معلمان این امکان را پیدا می کنند تا ضعف های دانش آموزان را شناسایی و به آنها در بر طرف کردن این ضعف ها کمک کنند. در این سیستم آموزشی، دانش آموزان اعتماد به نفس بالا تری خواهند داشت و یادگیری هم در بالا ترین سطح ممکن انجام می شود.

انتخاب آزاد

با وجود اینکه سرفصل های اموزشی در هر رده سنی یکسان است. ولی روش های یادگیری برای هر دانش آموز می تواند متفاوت باشد و ابزارهایی که برای یادگیری استفاده می شود هم تفاوت خواهد داشت. در واقع، فرد محور شدن  آموزش  این امکان را فراهم می کند تا هر فرد بر مبنای توانایی خود و شناختی که از خود در مورد بهترین روش یادگیری دارد، ابزارهای لازم، روش های مناسب و تکنیک های کارآمد را انتخاب کند و از کمک معلم در جهت تحقق هدفش بهره مند شود.

پروژه محور شدن آموزش

اقتصاد آینده دنیا، ساختاری متفاوت از فضای کنونی خواهد داشت و در آن زمان محیط های کاری به سبک کنونی نخواهد بود. در آینده، اغلب کارها به صورت پروژه ای عرضه می شود و حضور فیزیکی کارمندان در یک محیط خاص و برای ساعات طولانی تحقق پیدا نمی کند. بنابراین آموزش برای انجام پروژه های مختلف، زمان بندی صحیح و همکاری و مشارکت با دیگران برای انجام بهینه کار از دوره دبیرستان آغاز می شود. در این سال ها، پروژه های مختلف درسی به دانش آموزان واگذار می شود و آنها به صورت فردی یا گروهی موظف هستند پروژه های مذکور را به نتیجه برساند.

تحلیل داده ها اهمیت بیشتری  می یابد.

باید ساختار آموزشی در دنیا تغییر کند. در دنیای آینده، دانش اموزان بیشتر دوره دبیرستان خود را در دوره های کارآموزی  می گذرانند و بر مبنای علاقه و توانمندی خود به تجربه آموزی در محیط های کاری می پردازند. آن ها تلاش می کنند تا قدرت تحلیل و ارزیابی دانش آموزان در مورد داده های مختلف افزایش یابد. زیرا یادگیری علم ریاضی که کلیه محاسباتش  با کمک فناوری های تازه انجام خواهد شد، دیگر ضرورتی ندارد و مساله مهم و ضروری، توانایی فرد در تحلیل داده است.

دکتر ناصر عظیمی در سال 1333 در روستای دوبخشر شفت به دنیا آمد تحصیلات ابتدایی را در زادگاه و تحصیلات متوسطه را در فومن به پایان رساند.

دوره ی کارشناسی رشته ی جغرافیای طبیعی را در دانشگاه تربیت معلم تهران و  دوره  کارشناسی ارشد رشته ی جغرافیای انسانی در دانشگاه تهران گذراند و در سال 1369 دکترای جغرافیای شهری را از دانشگاه تهران اخذ نمود.

دکتر عظیمی فعالیت پژوهشی خود را از سال 1366 با چاپ مقالاتی در نشریات تخصصی شهرسازی آغاز کرد.

آثار

کتاب های تاریخ تحولات اجتماعی و اقتصادی گیلان، پویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری، برنامه ریزی منطقه ای شهری و انباشت سرمایه،جغرافیای طبیعی گیلان، جغرافیای انسانی و اقتصادی گیلان،کشت برنج در گیلان از آثار اوست.

به طور كلی تدریس در كلاس درس، یك فعالیت آگاهانه و برنامه‌ریزی شده است كه توسط معلم در جهت نیل به اهداف خاصی طراحی و تدوین می‌شود. معلم برای كسب موفقیت درتدریس باید از نظریه‌های نوین آموزشی، رواشناسی یادگیری و تربیتی، اطلاعات و آگاهی لازم را داشته باشد.

روش تدریس معلم باید با اصول و اهداف آموزش و پرورش و ویژگی های دانش‌آموزان هماهنگ باشد تا بتواند ضمن جهت دادن به فعالیت‌های آموزشی خود، دانش‌آموزان را به سوی اهداف تعلیم و تربیت هدایت كند. اگر معلم خواهان آن است كه كارآیی و موفقیت بیشتری در تدریس داشته باشد، باید ضمن مهارت و تسلط بر محتوای درسی به نكات ظریف و حساس روانشناسی (یادگیری و تربیتی) به طور دقیق توجه كند.

از آنجا كه فراگیرندگان در هر یك از دوره‌های آموزشی، نیازهای ویژه‌ای دارند، بنابراین آشنایی معلمان با خصوصیات رشد و نیازهای فراگیرندگان در هر یك از دوره‌های تحصیلی، می‌توانند در پیشرفت تحصیلی و تكامل شخصیت ‌آن ها بسیار موثر باشد. برای تحقق چنین امری معلم باید از كاربرد روانشناسی تربیتی در آموزش آگاه بوده و به راحتی بتواند اصول و قواعد آن را در كلاس اجرا كند.

این گزارش به مهمترین كاربردهای روانشناسی تربیتی در آموزش اشاره می‌كند. معلم قبل از شروع به تدریس باید از آمادگی شاگردان خود برای یادگیری آگاهی كامل داشته باشد از این رو پیوسته باید تلاش كند با تحقیق و كنجكاوی اطلاعات لازم را در این زمینه به دست آورد.

یكی از نظریه‌های بسیار مفید در این مورد، نظریه انگیزه مازلو» است كه این امكان را به معلم می‌دهد كه از وضع نیازهای اولیه شاگردان خود اطلاع داشته باشد و نسبت به رفع آن ها اقدام‌های لازم را انجام دهد. كاربردهای نظریه انگیزش مازلو در تدریس بسیار امیدواركننده است. یكی از كاربردهای كاملاً عملی این است كه معلم باید تمامی توان خود را به كار گیرد تا مطمئن شود كه نیازهای فروتر دانش آموزان بر طرف شده است تا بدین ترتیباحتمال پرداختن آن ها به نیازهای عالیتر بیشتر شود.

از نیازهای اولیه شاگردان آن است كه از لحاظ بدنی دارای وضع مناسبی باشد، احساس امنیت و احترام كند و اطمینان یابد كه مورد توجه و علاقه دیگران است. از آنجا كه توجه به نیازهای جسمانی و فیزیولوژیك دانش‌آموزان هنگام یادگیری بسیار مهم است، معلم باید به وضع بدنی آن ها رسیدگی كند و توجه داشته باشد كه ممكن است دانش آموزان گرسنه یا تشنه باشند.

از این رو باید به آن ها فرصت داده شود تا بتوانند به رفع نیازهای خود بپردازند و محیط كلاس را طوری ترتیب دهد كه شاگردان از لحاظ جسمانی و روانی آسایش و آرامش داشته باشند و مهم تر از همه به این نكته پی ببرند كه معلم به آن ها علاقه‌مند و خواهان موفقیت آنان است. اگر نیازهای پایین‌تر دانش‌آموزان به خوبی برطرف شود، آن ها آمادگی بیشتر و بهتری برای یادگیری پیدا خواهند كرد.

اگر دانش‌آموزان شما از لحاظ بدنی در وضع مناسبی باشند، احساس امنیت، راحتی، تعلق و احترام كنند، احتمالاً آماده‌‌تر خواهند بود. در كلاس شما در جستوی ی نیاز به دانستن و فهمیدن باشند. معلم نسبت به آنچه در كلاس درسش رخ می‌دهد، مسئولیت اصلی را به عهده دارد. بنابراین هر چه بیشتر بتواند به رفع نیازهای دانش‌آموزان خود بپردازد، آن ها آمادگی بیشتری برای نیل به سطوح عالیتر رشد پیدا خواهند كرد.

اما معلم نمی‌تواند موقعیتی را فراهم كند تا تمامی شاگردان به سطح عالی ترین نیازهای رشد برسند، چون هر چه بخواهد در این زمینه تلاش كند، باز هم ممكن است دانش‌آموزی به دلیل آنكه مورد توجه والدین و یا دوستانش قرار نگرفته، نسبت به یادگیری و آموزش علاقه‌ای از خود نشان ندهد. حتی اگر تمامی تلاش خود را در بر طرف کردن نیازهای فروتر سلسله مراتب مازلو به كار گیرید، ولی باز هم واضح است كه احتمال اینكه بتوانید موقعیتی را فراهم كنید تا تمامی دانش‌آموزان شما همیشه در سطوح عالی ترین نیازها عمل كنند، بسیار كم است.

به عنوان مثال كودكی كه احساس می‌كند والدینش او را دوست ندارند و یا همسالانش او را نمی‌پذیرند، ممكن است به كوشش‌های شما واكنش مناسب نشان ندهد. اگر نیاز او به دوست داشتن، تعلق و احترام در او ایجاد شده باشد، احتمال اینكه حال و حوصله یادگیری داشته باشد، كم است/ فقط در شرایط تقریباً ایده‌آل است كه نیازهای عالی پدیدار می‌شود.

دانش‌آموزان باید از لحاظ نشستن در كلاس راحت باشند و فضای مناسب برای كار و آزمایش داشته باشند. نحوه قرار گرفتن صندلی‌ها باید طوری باشد كه موجب حواس‌پرتی آن ها نشود. محیط فیزیكی كلاس و جو حاكم بر آن به گونه‌ای نباشد كه دانش‌آموزان به‌طور مدام منتظر فرار و گریز از مدرسه باشند.

دانش‌آموزان با تفاوت‌های فردی قابل ملاحظه‌ای وارد مدرسه می‌شوند، این وظیفه معلم است این تفاوت‌ها را شناسایی كند و تدریس خود را به فراخور استعداد و توانایی آن ها ارایه دهد. تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان یكی از مهم ترین مسائل در كلاس درس است كه معلم باید توجه خاصی به آن داشته باشد و فرآیند یاددهی ـ یادگیری كلاس را طوری تنظیم كند تا تمامی دانش‌آموزان به تناسب آمادگی ذهنی خود بتوانند از آن استفاده كنند.

عده‌ای از دانش‌آموزان به دلایل مختلف با اضطراب و ناراحتی وارد كلاس می‌شوند، معلم باید تمامی تلاش خود را به كار گیرد تا اضطراب و نگرانی آن ها را به حداقل برساند و زمینه مثبت‌اندیشی و خلاقیت را برای آنان فراهم كند. دانش‌آموزانی هم در كلاس پیدا می‌شوند كه نه فقط هیچ‌گونه اضطرابی ندارند، بلكه از تجارب یادگیری خوبی نیز برخوردار هستند كه باید مورد تشویق قرار گیرند.

معلم می‌تواند از این گونه تجارب در جهت یادگیری بهتر و آسان تر تمامی دانش‌آموزان استفاده كند. یكی دیگر از عواملی كه در یادگیری شاگردان نقش اساسی دارد، ایجاد انگیزه در آن ها است و معلم نباید از عامل انگیزه در تحریك دانش‌آموزان غفلت می‌كند. انگیزه، دانش‌آموز را به سمت یادگیری سوق می‌دهد، علاقه و عشق او را برمی‌انگیزاند و به فعالیت‌ها و تلاش‌های او شكل و جهت می‌بخشد.

 انگیزه به دو صورت است:  درونی و بیرونی

معلم باید سعی كند انگیزه درونی شاگردان را افزایش دهد و انگیزه بیرونی آن ها را به حداقل برساند. البته معلم نمی‌تواند همیشه دانش‌آموزان را در بالاترین درجه انگیزش، به یادگیری وادارد ولی باید بكوشد در حد امكان از شكست‌های درسی آنان جلوگیری كند تا دانش‌آموزان به یادگیری و انجام تكالیف درسی بیشتر علاقه‌مند شوند.

یكی از روش‌های مۆثر در ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان، تشویق لفظی است كه به ویژه در كودكان خردسال كاربرد بیشتری دارد. وقتی دانش‌آموزان بر مفهوم و مطلبی تسلط پیدا می‌كنند و یا در زمینه‌های گوناگون اطلاعاتی را به‌دست می‌آورند، باید مورد تقدیر و تشویق معلم قرار گیرند. زیرا این كار باعث می‌شود علاقه و انگیزه آن ها نسبت به یادگیری بیشتر شود.

یافته‌های پژوهشی تأیید می‌كنند معلم می‌تواند تحسین و تشویق را به عنوان یك عامل مثبت به كار گیرد و موجب پیشرفت‌های ‌آموزشی شاگردان شود. همچنین معلمانی كه با دقت و دلسوزی به كار آموزشی می‌پردازند، بازده شاگردانشان خیلی بهتر از آن هایی است كه توجه و احساس مسئولیت نمی‌كنند. واما می پردازیم به نظر های پیشگامان روانشناسی درباره ی روانشناسی تربیت

الف. ویلیام جیمز در روانشناسی تربیتی

بعد از تدوین اولین درسنامه روان‌شناسی با عنوان "اصول روان‌شناسی" به ارائه چندین سخنرانی با موضوع گفتگو با  معلمان پرداخت. جیمز، خاطرنشان ساخت كه روان‌شناسی آزمایشگاهی اغلب نمی‌تواند به ما بگوید كه چگونه به‌طور  اثربخش به كودكان آموزش دهیم. او بر اهمیت مشاهده تدریس و یادگیری در كلاس‌ها به منظور بهبود آموزش تأكید داشت.

یكی از توصیه‌های وی این بود كه معلمان برای كمك به رشد ذهنی كودكان باید درس را از نقطه‌ای شروع كنند كه كمی فراتر از سطح دانش و فهم كودك باشد.

ب. جان دیویی در روانشناسی تربیتی

دومین پیشگام در شكل‌گیری روان‌شناسی تربیتی، جان دیویی است كه نقش بسزایی در كاربرد علمی روان‌شناسی داشت.

دیویی، اولین آزمایشگاه روان‌شناسی تربیتی را در سال 94 در دانشگاه شیكاكو در ایالات متحده امریكا راه‌اندازی كرد.

نخستین ایده او این بود كه به كودك به عنوان یادگیرنده‌ای فعال بنگریم، قبل از دیویی، اعتقاد بر این بود كه كودكان باید ساكت در صندلی‌های خود بنشینند و منفعلانه و طوطی‌وار مطالب را یاد بگیرند. در حالی كه او معتقد بود كه كودكان از طریق عمل كردن به بهترین شكل یاد می‌گیرند.

ما مدیون این ایده او هستیم كه در آموزش باید كودك را به صورت كلی در نظر گرفت و بر انطباق او با محیط تأكید كرد. او اعتقاد داشت كه كودكان را نباید تنها با موضوع‌های تحصیلی مورد آموزش قرار داد بلكه باید آنها یاد بگیرند كه چگونه فكر كنند و با دنیای بیرون از مدرسه انطباق یابند. به‌ویژه وی فكر می‌كرد كه كودكان باید یاد بگیرند كه چگونه مسائل را حل كنند.

دیویی، این ایده آزادمنشانه را زمانی مطرح كرد كه كیفیت آموزش تنها برای عده كمی از كودكان، به‌ویژه پسران خانواده‌های مرفه، مطرح بود. وی یكی از روان‌شناسان و مربیان بانفوذ بود كه بر آموزش مناسب برای همه كودكان گروه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و قومی اصرار داشت.

پ. ادوارد ثرندایك در روانشناسی تربیتی

سومین پیشگام این عرصه از علم كه می‌توان او را آغازگر تأكید بر سنجش و اندازه‌گیری و ارتقای شالوده علمی یادگیرندگان دانست. ثرندایك، عنوان كرد كه یكی از مهمترین تكالیف مدرسه، پرورش مهارت‌های استدلال كردن در كودكان است. او مطالعه علمی آموزش و یادگیری را بنیان نهاد. به‌ویژه این باور را تقویت كرد كه روان‌شناسی تربیتی باید بنیان علمی داشته و به شدت بر اندازه‌گیری مبتنی باشد.

روش او برای مطالعه یادگیری، هدایت‌كننده روان‌شناسی تربیتی در طول نیمه اول قرن بیستم بود. در روان‌شناسی امریكایی، رویكرد بی.اف.اسكینر كه بر اساس باورهای ثرندایك بنا نهاده شده بود، تأثیر شگرفی بر روان‌شناسی تربیتی در دهه‌های میانی قرن بیستم گذاشت. دیدگاه رفتاری او، دربرگیرنده تلاش‌های وی برای تعیین دقیق بهترین شرایط یادگیری بود

اثر و نقش روانشناسی در آموزش در کلاس

انجمن روان شناسی امریکا، مجموعه ای را منتشر نموده است که در آن 10 اصل مهم و اساسی روان شناسی آموزشی را که در هر کلاس درسی می‌تواند مورد استناد و استفاده معلم‌ها قرار گیرد، گردآوری کرده است.

اصل اول:

باورها و پنداره‌های دانش آموزان در مورد هوش و توانایی‌هایشان، بر عملکرد ذهنی و یادگیری آن‌ها اثر می‌گذارد. در صورتی که دانش آموزان باور داشته باشند قابلیت‌های ذاتی آنان قابل رشد و پیشرفت است، تلاش بیشتری می‌کنند اما در صورتی که باور کنند هوش و استعداد آن‌ها مادرزادی و غیر قابل تغییر است، انگیزه تلاش را از دست می‌دهند.

اصل دوم:

معلومات پیشین دانش آموزان بر یادگیری اکنون آن‌ها اثر می‌گذارد. معلم‌ها باید متوجه تداخل معلومات پیشین دانش آموزان با مباحث درسی جدید باشند زیرا دانسته‌های دانش آموزان تنها در کلاس‌های درس شکل نمی‌گیرد محیط خانواده و اجتماع و تعاملات دانش آموزان با جوانب مختلف زندگی روزمره می‌تواند منابع کسب دانش آن‌ها باشد. این دانسته‌های پیشین می‌تواند بر یادگیری جدید، اثر منفی یا مثبت داشته باشد.

اصل سوم:

توان ذهنی و یادگیری دانش آموزان محدود به مراحل رشد فعلی آن‌ها نیست. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که قوای ذهنی دانش آموزان همیشه و در همه موارد محدود به اقتضای سن و سال آن‌ها نیست دانش آموزان می‌توانند به سطوح بالاتری از تفکر و رفتار دست یابند در صورتی که از نظر بیولوژیکی به اندازه کافی رشد یافته باشند، میزانی از آشنایی قبلی یا ارتباط با موضوع درسی را داشته باشند، با موضوعات چالش انگیز رو به رو شوند و در یک محیط آموزشی غنی (همکلاسان با استعداد یا معلم‌های خوب) قرار گرفته باشند.

اصل چهارم:

یادگیری نیاز به بسترسازی دارد بنابراین برای تعمیم آموخته‌ها به موقعیت‌های جدید باید ارتباط بین مطالب جدید و پیشین را برقرار ساخت. انتقال یادگیری جدید به ساختارهای قبلی ذهن کار ساده و خودکاری نیست، دانش آموزان برای ارتباط دادن معلومات جدید با ساختارهای ذهنی سابق خود نیاز دارند که هر چه بهتر و عمیق تر رابطه ای را بین دانش جدید و قدیم خود ایجاد نمایند بنابراین معلم‌ها برای آموزش مفاهیم جدید نیاز به فراهم کردن بستر مناسب از طریق استفاده از انواع روش‌های تدریس، استفاده از مثال‌ها و مصادیق و غیره هستند.

اصل پنجم:

انتقال آموخته‌ها و مهارت‌ها به حافظه بلند مدت نیازمند تمرین است. به تجربه دریافته‌ایم که هیچ مطلب یا مهارتی نمی‌تواند بدون تکرار و تمرین از حافظه کوتاه مدت یا میان مدت وارد حافظه بلند انسان شود. بنابراین برای درونی کردن دانش یا مهارت جدید نیاز به تکرار و تمرین بسیار وجود دارد.

اصل ششم:

بازخورد صریح، واضح و به موقع یادگیری دانش آموزان را افزایش می‌دهد. دانش آموزان برای اینکه جایگاه خود را نسبت به مراحل یادگیری درک کنند و بدانند که تا چه حد بر یک موضوع درسی تسلط یافته‌اند نیاز به دریافت بازخورد توسط معلم دارند. بنابراین بازخورد به موقع، صریح و واضح می‌تواند به دانش آموزان در تائید آموخته‌ها و تصحیح اشتباهات خود کمک کند.

اصل هفتم:

مهارت‌های برنامه ریزی و انضباط شخصی دانش آموزان یادگیری آن‌ها را تسهیل می‌کند بنابراین این مهارت‌ها می‌توانند به دانش آموزان آموخته شوند. دانش آموزانی که از انضباط شخصی برخوردار هستند و برای انجام امور روزمره زندگی از تحصیل و سرگرمی و سایر امور از برنامه ریزی استفاده می‌کنند، بیشتر از سایر دانش آموزان به موفقیت دست می‌یابند بنابراین آموزش مهارت‌های مدیریت وقت و برنامه ریزی می‌تواند جزئی از برنامه درسی مدارس باشد.

اصل هشتم:

خلاقیت دانش آموزان می‌تواند تقویت شود. امروزه می دانیم که خلاقیت پدیده ای ذاتی و غیر قابل تغییر نیست. دانش آموزان می‌توانند از طریق یک برنامه آموزشی مناسب و رویکرد مثبت معلم، خلاقیت و تفکر جانبی خود را تقویت نمایند استفاده از برنامه‌های هنری و تفکر و بحث آزاد می‌تواند در تقویت قوای خلاقیت دانش آموزان مؤثر باشد.

اصل نهم:

انگیزش درونی بهتر و موثرتر از انگیزه‌های بیرونی می‌تواند یادگیری را برای دانش آموزان لذت بخش و شوق انگیز کند. معلم‌ها باید سعی کنند، انگیزه‌های یادگیری دانش آموزان را از عوامل بیرونی و سطحی همچون کسب نمره، رتبه با جایزه مادی، به سمت انگیزه‌های درونی و پایدار همچون میل به دانایی، کمال و زیبایی سوق دهند.

اصل دهم:

انتظارات و برداشت‌های معلم از دانش آموزانش می‌تواند بر عملکرد، انگیزه و یادگیری دانش آموزان مؤثر باشد. تحقیقات نشان می‌دهد قضاوت و برداشت معلم از میزان توانایی و استعداد دانش آموزان می‌تواند بر عملکرد واقعی آن‌ها تأثیر داشته باشد در صورتی که معلم یک دانش آموز را مستعد و باهوش ارزیابی کند، دانش آموز تلاش بیشتری برای جامه عمل پوشاندن به برداشت معلم می‌کند اما اگر معلم دانش آموز را کودن یا بی استعداد تلقی کند، این برداشت به طور ناخودآگاه بر عملکرد دانش آموز اثر منفی می‌گذارد و او را از آموختن و تلاش کردن دلسرد می‌کند (اثر پیگمالیون).

نتیجه گیری

نتیجه میگیریم که روانشناسی تاثیر بسیار مهمی بر کلاس درس و موفقیت معلم در تدریس می گذارد معلم با استفاده از اصول روانشناسی می تواند نیاز های دانش آموزان چه از لحاظ جسمی وروانی ،آسایش وآرامش ،کاهش اضطراب در کلاس وچه از لحاظ  افزایش یادگیری را بر طرف کند و دانش آموزان را درجهت رشد و شکوفایی هرچه بهتر قرار دهد.

منابع:

https://elearnpars.org/article/article-Educational-Psychology-2

 https://article.tebyan.net/267133/

https://amoozak.org 20 اصل در روانشناسی اموزشی در کلاس درس سایت اموزک

توجه به شناخت و آموزش و پرورش کودکان و دانش آموزان استثنایی، یعنی افرادی که به دلایل خاص جسمانی، ذهنی، عاطفی وروانی نمی توانند از برنامه های عادی آموزشی به نحوی مطلوب بهره مند گردند. از نشانه های پیشرفت و اصالت و قوت و غنای فرهنگ ونظام آموزش و پرورش هر جامعه ای است. کوشش در جهت شناسایی و برنامه ریزی و ایجاد تسهیلات آموزشی هر چه بیشتربرای کودکان و دانش آموزان استثنایی، عمدتا به دلیل نیاز فرهنگی فوق العاده از اولویت خاصی برخوردارند، از اهداف و نظام آموزشی است. مطابق ارقام و آمار بین المللی حدود 10 الی 15 درصد از کل دانش آموزان سنین مدرسه رو در هر جامعه ای به نحوی از انحا نیازبه برنامه های آموزشی ویژه دارند . نگاهی کوتاه به آمار کل دانش آموزانی که در حال حاضر زیر پوشش آموزش و پرورش استثنایی قراردارند بیانگر این حقیقت است که امروزه فقط کمتر از یک درصد ازکل این قبیل دانش آموزان واجب التعلیم از برنامه های آموزش استثنایی برخوردار بوده و بقیه با همه مشکلات و نارسایی ها، درمدارس معمولی جایگزین می گردند و یا در مواردی اصلا از کلاس ومدرسه بهره ای نمی برند.

توانایـی معلـم آمـوزش عمومـی بـرای مدیریـت موثر کلاس و برآورده کـردن نیازهـای دانش آمـوزان بـا توانایی مختلـف می توانـد کیفیـت تجربـه آموزشـی را بـرای همه دانش آمـوزان افزایـش دهـد، ولی دانسـتن این کـه چگونه بیـن نیازهـای گسـترده آن هـا تمایـز قائـل شـوند،مشکل است  نیازهـای یادگیـری متفـاوت دانش آمـوزان بـا نیازهـای ویـژه باعـث می شـود آن هـا نیـاز بـه برنامه هـای متنـوع داشـته باشـند بـه سـخن دیگـر، سـاختارمواد و محتوای آموزشـی بایـد متناسـب بـا نیازهـای ایـن دانش آمـوزان باشـد و توانایـی یادگیـری آنـان را افزایش دهد بنابرایـن معلمـان بـرای اصلاح آموزش  براسـاس نیازهـای دانش آمـوزان و ارزیابـی یادگیری آن ها نیـاز بـه برنامه هـای متفـاوت دارنـد تـا بتواننـد بـه آن چـه  دانش آمـوزان نیـاز دارنـد، پاسـخگو باشند.

نحوه آموزش کودکان استثنایی

امروزه واژه استثنایی به کودکانی اطلاق می‌شود که از جهات مختلف ذهنی، جسمی، عاطفی و اجتماعی تفاوت قابل ملاحظه‌ای با دیگر کودکان همسال خود دارند.

ما در بحث آموزش کودکان استثنایی ، از واژه معلول شروع می کنیم. واژه معلول به کسانی اطلاق می‌شود که به علت نقص جسمی، ذهنی یا اختلال رفتاری شدید، مشکلات و مسائل خاص دارند و به توجه فوق‌العاده نیازمندند. در واقع اصطلاح معلول دارای شمول محدودتری است. به دیگر سخن، هر کودک معلول، استثنایی نیز است، اما هر کودک استثنایی وما معلول نیست؛ بنابراین نباید واژه‌های استثنایی و معلول به طور مترادف به کار رود.

از نظر آموزشی، امروزه واژه استثنایی به کودکانی اطلاق می‌شود که از جهات مختلف ذهنی، جسمی، عاطفی و اجتماعی تفاوت قابل ملاحظه‌ای با دیگر کودکان همسال خود دارند، به نحوی که به لحاظ همین تفاوت‌های محسوس قادر نیستند از برنامه‌های درسی عادی که اصولا برپایه ویژگی‌ها و توانایی‌های مشترک بیشتر کودکان در سنین مختلف تنظیم شده است، به طور بایسته و شایسته بهره‌مند شوند، بنا بر این تعریف، واژه کودکان استثنایی، کودکان تیزهوش، عقب‌مانده ذهنی، نابینا، ناشنوا، ناسازگار، معلولین جسمی حرکتی و ناتوان در یادگیری خاص و نظایر آن را شامل می‌شود.

آموزش کودکان استثنایی

به طور کلی از نظر آموزشی به این گروه‌ها استثنایی گفته می‌شود:

1- کودکان کم‌توان یا عقب‌مانده ذهنی یا کودکان آهسته گام.

2- کودکان مبتلا به اختلال در یادگیری خاص.

3- کودکان سازش نایافته یا ناسازگار.

4- کودکانی که دارای اختلالات گویایی‌اند.

5- کودکانی که دچار نارسایی‌های شنوایی‌اند.

6- کودکانی که دچار نارسایی‌های بینایی‌اند.

7- کودکانی که به بیماری‌های مزمن خاص از قبیل بیماری قند، صرع و غیره دچارند.

8- کودکانی که دچار نقص عضو یا فلج مغزی یا حرکتی‌اند (معلولین جسمی حرکتی)‌.

9- کودکانی که دارای معلولیت‌های مضاعف‌اند.

10- کودکان تیزهوش و پراستعداد.

مدارس کودکان استثنایی

مدارس کودکان استثنایی به دانش آموزانی که دچارعقب ماندگی  ذهنی هستند  زمینه خوبی جهت ادامه تحصیلات داده که آنها بتوانند بطورفعال درجامعه مشارکت داشته باشند. شیوه ی آموزش در این مدارس  قابل انعطاف بوده بطوریکه هر دانش آموز بتواند تا حد ممکن برمبنای اهداف برنامه آموزشی رشد .و تکامل یابد آموزش در مدارس  کودکان  استثنایی تلاش  درجهت بالا بردن مشارکت اجتماعی و رشد دانش آموزان است که آنها  بتوانند بصورت مستقل و یا به همراه . دیگران  کسب دانش نموده و از آن بهره مند شوند

مدرسه کودکان استثنایی مناسب کدام دسته از کودکان است؟ مدارس کودکان استثنایی گونه ای از مدرسه است که متناسب با آن گروه ازدانش آموزانی که تشخیص داده شده به دلیل عقب افتادگی ذهنی یا جسمی نمیتوانند به سطح دانش مورد نیاز مدارس عادی برسند. ( حتی دانش آموزانی که بدلیل صدمات مغزی دچارمعلولیت هوشی شدید دائمی  شده اند) درصورتیکه تشخیص داده شود که دانش آموزنتواند به اهداف سطح دانش مدارس عادی بوده برسد میتواند در مدارس کودکان استثنایی پذیرفته شود. آموزش  شامل سالهای تحصیلی .و تا حد ممکن معادل مدارس عادی میباشد درمدرسه کودکان  استثنایی تعداد دانش آموزان هر کلاس  معمولا کمتر از مدارس عادی میباشد و برنامه ریزی درسی وتوقعات سطح دانش متناسب با آگاهی  دانش آموزان است.

 مدرسه کودکان استثنایی فقط به دانش آموزانی پیشنهاد می شود که واقعا نیازداشته وحق رفتن به این نوع از مدارس را دارند.

درمدارس کودکان استثنایی محتوای کلیه برنامه ها به گونه ی تنظیم  شده است ، به ویژه آنچه که مربوط به بخش های تئوری میشود. بدین معنی که برای نمونه درسهای ریاضیات و علوم طبیعی متناسب گردیده است  با سطح آگاهی این دانش آموزان.  درمدارس استثنایی دروسی چون موسیقی و نقاشی مشابه  به دروس مدارس عادی میباشد. انتخاب زبان یا زبانهای خارجی، برای نمونه . زبانهای اسپانیایی و آلمانی بعنوان درس در مدارس کودکان استثنایی وجود ندارد برای هربرنامه درسی سنجش سطح دانش وجود دارد که توضیح دهنده ی سطح آگاهی دانش آموز .برای گرفتن نمرات مختلف میباشد

گرایش در آموزش مدرسه ی کاربردی درمدرسه کودکان استثنایی گرایش به سمت تمرین  در یک رشته ی خاص است .مدرسه تمرینی برای دانش آموزانی است که تشخیص داده شده ، نمیتوانند ازعهده ی همه دروس یا بخشی از دروس مدرسه کودکان استثنایی برآیند

 اگرچنانچه مدرسه تشخیص دهد که دانش آموزی شرایط آن را داشته باشد، دانش آموز میتواند .ترکیبی از دروس مدرسه کودکان استثنایی و موضوعات آن را بخواند

گرایشها ی مدرسه تمرینی عبارتند از:  برنامه هنرهای زیبا. که بطورعمده شامل بخشهایی از موسیقی، نقاشی و کاردستی میشود

ارتباطات کلامی که بطورعمده شامل زبان مادری میشود حرکات جسمانی.که بطور عمده به ورزش و سلامت میپردازد فعالیت های روزانه . که بطور عمده به قسمت هایی مربوط به خانه داری و معلومات اجتماعی میپردازد درک واقعیت .که بطور عمده به قسمتهایی در علوم طبیعی، فناوری و ریاضیات میپردازد.

سنجش و ارزشیابی این مهم است که آموزگاران تمام مدت سعی در تحریک انگیزه و تشویق دانش آموزان نموده بطوریکه به تمامی دانش آموزان این امکان داده شود که تا آنجا که ممکن است در جهت پیشرفت دانش خودتلاش کنند. برای اینکه اولیا بتوانند در جریان  پیشرفت فرزند خود باشند پیش بینی  شده ،  گفتگوهای پیشرفتی با هدف ارتقا به جلو همزمان با نگاه به گذشته انجام شود. منظور از پیشروی به جلویعنی ایجاد تسهیللات  آموزشی  بهتر برای حمایت از  دانش آموز. برای اینکه دانش آموزدر درسها و زمینه های درسی که به او تدریس شده به حد مورد نیازدانش برسد چه اقداماتی لازم است. نگاه به گذشته جهت ارزیابی پیشرفت دانش آموز برمبنای اهداف برنامه . آموزشی و شرایط سطح دانش دربرنامه درسی میباشد

 گواهی، ارزشیابی درسی و نمره

 دانش آموزدر پایان  دوره  تحصیلی  در مدرسه پایه استثنایی گواهی تحصیلی را دریافت می کند. اگرچنانچه دانش آموز یا سرپرست درخواست ارزشیابی تحصیلی کنند کارنامه  با ارزشیابی عمومی درسی تکمیل میشود. ارزشیابی درسی امکان ادامه تحصیل دانش آموز را شرح میدهد .ولی حاوی هیچ نمره ای نیست به دروس مدرسه تمرینی نمره ای داده نمیشود و ارزشیابی با درنظرگرفتن شرایط و موقعیت . انفرادی هردانش آموز انجام میشود نمره های دروس مدرسه تمرینی بر مبنای سنجش  سطح دانش مدارس پایه استثنایی است. این .نمره ها را نمیتوان با نمرات مدارس عادی مقایسه کرد دریافت کارنامه ی نمره دار توسط دانش آموز یا سرپرست اودرخواست میشود. دانش آموزی که دروس مدرسه ی تمرینی را همزمان با یک یا چند درس از مدرسه پایه استثنایی میخواند میتواند . درخواست نمره برای آن دروس را بنماید   دانش آموز بعد از پایان دوره ی مدرسه کودکان استثنایی میتواند  درخواست ادامه تحصیل  دردبیرستان استثنایی را بنماید. این مهم است که بدانید کا رنامه ی مدرسه کودکان استثنایی شرط شرکت در رشته های سراسری عادی  دبیرستانی نیستند. اما دانش آموزان مدرسه پایه استثنایی میتوانند در رشته های آموزشی حرفه ای و گزینه انفرادی دبیرستانی شرکت کنند

سنجش سطحِ  و یا اِ بالاترین سطح نمره آ است وپس از آن بترتیب ، ب، ث، د معادل قبولی و نمرهِ وجود دارند. نمره اِ دانش بطور دقیق در سطوح مختلف نمره های آ، ث و ا آ بالاترین نمره است. اگرچنانچه سرپرستان و یا دانش آموز درخواست نمره در یک، و یا همه دروسی را که دانش آموز خوانده است بنمایند، بایستی درپایان هرترم از سال ششم تا پایان ترم سال نهم به تمامی دروس مدرسه پایه استثنایی (نمره ترمی) ، وقتی که درس تمام میشود نمره داده شود.

 اگر یک دانش آموز درسی را بر مبنای برنامه درسی مدرسه عادی خوانده باشد، شرط ارزشیابی برمبنای برنامه درسی و مدرک نمره برمبنای نمره مدرسه عادی خواهد بود. به این مفهوم که دانش آموز دوکارنامه  دریافت خواهد کرد یکی برمبنای نمره مدرسه کودکان  استثنایی که نمره درسهایی است که دانش آموز برطبق برنامه درسی مدرسه کودکان استثنایی خوانده است ودیگری یک کارنامه برمبنای مدرسه عادی که درسهایی را که دانش آموز برمبنای برنامه درسی .  مدرسه عادی خوانده است نمره میگیرد.

ادغام درمدرسه عادی

رفتن به مدرسه کودکان  استثنایی با دانش آموزان دیگر با نیازها وشرایط مشابه، میتواند برای بعضی از دانش آموزان دربرگیرنده  امکان افزایش روابط دوستانه ی دوجانبه باشد  ولی برای بعضی از کودکان  استثنایی که از نظر اجتماعی قادرند در  مدرسه عادی ادغام  شوند این امکان است که بخشی یا کل تدریس در کلاس مدرسه عادی انجام شده ولی دانش آموزبرمبنای برنامه درسی مدرسه پایه استثنایی درس خوانده و ارزشیابی میشود.

 سرپرست(اولیا) میتواند درخواست  کند که فرزندش درمدرسه عادی ادغام شود، ولی مسئولین مدرسه عادی  یا مدرسه استثنایی هستند که تصمیم میگیرند که آیا این امر  امکان پذیر است یا نه اما اگر بجای آن مدرسه یا مسئولین مدرسه  تصمیم به  ادغام  دانش آموز را داشته باشند بایستی با موافقت اولیا  دانش آموز انجام گیرد.

این رسیدگی باید پاسخگوی آن باشد که دانش آموز جزو گروه مورد نظر درمدرسه پایه استثنایی میباشد. جزو گروه مورد نظر بودن به این مفهوم است که دانش آموز هم عقب افتادگی ذهنی داشته وهم اینکه تشخیص داده شده که دانش آموز نمیتواند به اهداف شرط سنجش سطح دانش مدرسه عادی نائل شود.

بررسی و رسیدگی چگونه انجام میشود؟ بطور معمول هنگامی که دانش آموز در کلاس پیش دبستانی  و یا به مدرسه عادی  میرود این بررسی انجام میشود. بررسی همیشه بایستی با م سرپرستان آغاز شود. بغیرازدانش آموز، سرپرست  منبع اطلاعاتی موثر دراین بررسی است.

 این بررسی از چهار بخش ارزیابی مجزا و مستقل تشکیل شده، یک بخش ارزیابی آموزشی، ارزیابی روانی، ارزیابی پزشکی و در آخر ارزیابی اجتماعی. برای اینکه تا آنجا که ممکن است  ارزیابی کامل باشد بایستی همه این قسمت ها تکمیل شوند.

ارزیابی آموزشی- ارزشیابی آموزشی بایستی توسط آموزگارانی که دارای مدرک  تحصیلی در رشته ی علوم تربیتی باشند انجام شود. هدف این است که وضعیت دانش آموز را برای رسیدن به اهداف سطح دانش درکلیه دروس درمدرسه عادی را  شرح دهند. ارزیابی همچنین بایستی توضیح دهد که کلاس پیش دبستانی یا مدرسه آموزش را  با نیاز دانش آموز تطبیق داده  و چه نتایجی  را دربرخواهد داشت.

ارزیابی ازنظر روانشناسی -ارزیابی روانی توسط روانشناس دارای صلاحیت  مورد نظر انجام می گیرد. هدف این است که مشخص شود که آیا دانش آموزعقب افتادگی ذهنی دارد، و دراینصورت تا چه اندازه. برای اینکه بتوان این ارزیابی روانی را آغاز کرد نیاز به موافقت سرپرستان می باشد.

 برای تشخیص سطح رشد ذهنی دانش آموز یک یا چند تست هوش انجام میگیرد. دراین ارزیابی روانشناسی بایستی مشخص شود که دانش آموز در روابط اجتماعی چگونه عمل میکند (که اصطلاحا توان تطبیقی نامیده میشود). برای اینکه بتوان تشخیص داد که دانش آموزدارای عقب افتادگی ذهنی است یا نه، هردو قسمت دراین رابطه مهم اند. روانشناس گاهی اوقات برای مشکلات مدرسه دلائل دیگری بجزعقب افتادگی ذهنی می یابد که این بایستی در ارزیابی مشخص شده باشد.

ارزیابی پزشکی  -  ارزیابی و تشخیص پزشکی توسط دکتر دارای صلاحیت های مورد نظر انجام می گیرد، و یا بوسیله فردی از بخش درمانی با تحصیلات مناسب انجام میشود.هدف این است که دلیل مشکلات فراگیری دانش آموز مشخص و تعیین شود که کودک دارای عقب افتادگی ذهنی است. برای شروع به ارزیابی و تشخیص پزشکی اول موافقت سرپرستان لازم است

 پزشک امکان دارد دربعضی مواقع دلایل دیگری جزعقب افتادگی ذهنی برای مشکلات مدرسه پیدا کند. که این باید درارزیابی پزشکی مشخص باشد.

ارزیابی اجتماعی - ارزیابی اجتماعی توسط مشاوراجتماعی یا شخص دیگری با تحصیلات مناسب که توضیح می دهد که آیا دلایل اجتماعی درمدرسه یا خارج از مدرسه وجود داشته که باعث ناتوانی دانش آموز  در یادگیری شده است. اگرچنانچه چنین دلایلی وجود ندارد بایستی در ارزیابی مشخص شده باشد

آیا دانش آموزحق رفتن به مدرسه کودکان  استثنایی را دارد؟  پس ازآنکه کلیه ارزیابی ها انجام شد و بررسی کامل شد میتوان تصمیم  گرفت که آیا  دانش آموزحق رفتن به مدرسه کودکان استثنایی را دارد، به عبارت دیگر او جزو گروه مورد نظرمیباشد.

حق سرپرستان که جواب بله یا نه بدهند قبل ازآنکه سرپرست تصمیم به پذیرش دانش آموز درمدرسه کودکان استثنایی بگیرد بایستی هردو جواب مثبت داده باشند. اگر فقط یکی از آنها جواب مثبت داده باشد، برایً سرپرست کودک کتبا . کودک امکان رفتن به مدرسه کودکان استثنایی وجود ندارد

 باوجود اینکه ارزیابی نشانگر این است که کودک حق پذیرفته شدن را دارد، سرپرستان میتوانند جواب منفی به مدرسه کودکان استثنایی را بدهند. سرپرست موظف است که کودک را درمدرسه عادی بپذیرد و دانش آموز از حمایت و پشتیبانی لازم برخوردار شود تا بتواند ازعهده حداقل شرط سطح دانش برآید.

 سرپرستان درهرزمان که بخواهند میتوانند انتقال کودک خود  را ازمدرسه کودکان استثنایی به مدرسه عادی درخواست نمایند.

مدرسه کودکان استثنایی بصورت آزمایشی اگربه دانش آموزی پیشنهاد آموزش  درمدرسه کودکان استثنایی شود ولی سرپرستان شک داشته باشند که آیا  این راه حل مناسبی است، دانش آموز امکان این را دارد که به مدت حداکثر شش ماه بصورت آزمایشی به مدرسه کودکان استثنایی برود.

تصمیم به پذیرش پس از آنکه سرپرستان جواب مثبت دادند، سرپرست محل ست تصمیم به پذیرش دانش آموز درمدرسه کودکان استثنایی میگیرد. همچنین بایستی تصمیم گرفته شود که آیا دانش آموز دروس مدرسه کودکان استثنایی و یا موضوعات آن را بخواند ( درجهت مدرسه تمرینی). تصمیم از طرف مقام مسئول دوره تحصیلات برمبنای آنچه که در بررسی به نتیجه رسیده گرفته میشود.

 پس از آن دانش آموز فورا شروع به فراگیری دروس و موضوعات مدرسه کودکان استثنایی میکند. اگر تصمیم مبنی بر پذیرش دانش آموز درمدرسه کودکان استثنایی هم به مفهوم این باشد که دانش آموز باید  کلاس یا مدرسه خود را تغییر دهد، میتواند یک مدت کوتاه درآن مدرسه جدید باشد تا با محیط عادت کند  و دانش آموز میتواند هر زمانی که خواست در مدرسه ی جدید شروع  به تحصیل کند و  نیازی به انتظار برای شروع ترم را جدید ندارد

 اگرچنانچه به دانش آموز در مدرسه کودکان استثنایی پیشنهاد جا نشود بررسی میتواند نشانگر این باشد که دانش آموز حق رفتن به مدرسه کودکان استثنایی را ندارد اگر چنانچه سرپرست  محل ست تصمیم گرفته باشد که به دانش آموزدرمدرسه پایه استثنایی جایی  ارائه نکند  باوجود اینکه سرپرستان فرزند تقاضا  کرده باشند ،   سرپرستان میتوانند به هیئت استینافی آموزش و پرورش شکایت کنند. در این صورت باید  دوسرپرست هردو برسر شکایت توافق داشته باشند.

دلایل بسیار مهم گاهی اوقات شرایطی پیش می آید که سرپرست محل زندگی و سرپرستان کودک درمورد اینکه چه مدرسه ای برای کودک بهتراست توافق ندارند. سرپرست محل زندگی میتواند برخلاف خواست سرپرستان تصمیم بگیرد که فرزند به مدرسه کودکان استثنایی برود. این درآنصورتی مطرح میشود که با درنظرگرفتن بهترین حالت برای کودک دلایل بسیار مهمی  وجود داشته باشد. به ندرت پیش می آید که سرپرست محل زندگی برخلاف خواست سرپرستان تصمیم بگیرد. اگر چنین چیزی رخ دهد، بایستی دلایل این تصمیم بطور واضح توضیح داده شود. بر روی این تصمیم میتوان به اداره آموزش و پرورش شکایت کرد.

مقایسه  بین ساعات درسی مدارس عادی با مدارس کودکان  استثنایی»

تعداد ساعات دروس خانه داری ، ورزش، سلامتی و کاردستی درمدرسه عادی خیلی کمتر از ساعات آن درمدرسه کودکان . استثنایی است. ساعات درس انگلیسی در مدرسه کودکان استثنایی خیلی کمتراز مدرسه عادی میباشد

نتیجه گیری

 رویکـرد آمـوزش متمایـز شـیوهای مطلـوب بـرای پاسـخگویی بـه نیازهای متفـاوت دانش آمـوزان در کلاس درس اسـت. از جملـه مزایـای رویکـرد آمـوزش متمایـز می تـوان بـه توجـه بـه علایـق، اسـتعداد، نقـاط قـوت و نیازهـای دانش آمـوزان اشـاره کـرد. به طورکلـی اگـر رویکـرد آمـوزش متمایـز به درسـتی طراحـی و اجـرا و منابـع لازم فراهم شـود، می توانـد برای همـه دانش آموزان به ویـژه بـرای گروههای مختلـف دانش آموزان بـا نیازهای ویـژه مانند تیزهوشـان، دانش آموزان 2زبانـه، دانش آموزان کم توان ذهنـی، دانش آمـوزان دارای ناتوانـی یادگیـری و. بـه کار گرفتـه شـود آمـوزش متمایـز مبتنی بر همـکاری، کار در گروههـای کوچک و نیاز دانش آموزان طراحـی میشـود و ضـروری اسـت کلاس، محتـوا و مداخله هـا بـا شـرایط یادشـده انطبـاق داده شـود. یکـی از مـواردی که در آموزش متمایز به رشـد مثبت تحصیلـی و افزایـش خودمراقبتـی افـراد بـا نیازهـای ویـژه کمک می کند، اسـتفاده از فن آوری اسـت  براسـاس رویکـرد آمـوزش متمایـز، معلمـان بایـد بـا اسـتفاده از فـن آوری، آمـوزش و محیط را با نیازهـای دانش آموزان با نیازهـای ویژه تطبیـق دهند و روشهـای انعطافپذیر برای مداخلـه و ارایـه خدمـات بـه آنهـا را در نظر بگیرنـد هسـته اصلـی آمـوزش متمایـز، آمـوزش دانش آمـوزان بـا روشهای گوناگون اسـت. درواقـع آموزش متمایز، روش یکسـان را برای همـه دانش آموزان مفیـد نمیداند. بنابراین براساس این رویکرد معلمان باید کلاس را طوری طراحی کننـد که پاسـخگوی نیازهـای همـه دانش آمـوزان به ویژه دانش آمـوزان بـا نیازهـای ویـژه باشـند. آمـوزش و محیـط متمایـز بـرای دانش آمـوزان بـا نیازهـای ویـژه میتوانـد مبتنی بر طرح همگانی یادگیری باشد طرح همگانی یادگیری،نوعی  رویکرد معتبر علمی اسـت که شـیوه های ارایـه اطلاعـات انعطاف پذیـر، شـیوه های پاسـخ دهی و نشـان دادن دانـش و مهارت هـای انعطافپذیر و شـیوه های مشـارکت انعطاف پذیـری را بـرای دانش آمـوزان فراهـم می کنـد. افـزون بـر مـوارد یادشـده، موانـع آمـوزش را کاهش میدهـد، انطباق سـازی و حمایت هـای متناسـبی فراهم میکنـد و انتظـارات از پیشـرفت همـه دانش آموزان را در سـطح بالایـی حفـظ میکنـد. آمـوزش متمایـز بـا پذیرفتـن تفـاوت بین فـردی و درون فـردی دانش آموزان و پاسـخگویی بـه نیازهای آنها باعـث افزایـش عزت نفـس و اعتماد  به نفس آنها می شـود و یادگیـری را افزایش می دهد فلسـفه آموزش متمایزایـن اسـت کـه معلمـان، آمـوزش و شـیوه آموزشـی را بـا نیازهـای دانش آمـوزان انطباق دهنـد بـرای طراحـی برنامـه آمـوزش متمایـز بایـد علایـق، سـبک یادگیـری، سـطح رشـد ذهنـی نیازهـای انفـرادی آنهـا شناسـایی شـود تـا اسـتانداردها و اهـداف براسـاس آنهـا تعییـن شـوند و سـپس انطبـاق و متناسب سـازهای لازم در عناصـر آمـوزش متمایـز صـورت گیـرد تـا نیازهـای فـوق بـرآورده شـود. شـایان ذکـر اسـت کـه اجـرای آمـوزش متمایـز ممکـن اسـت با مشـکلاتی از قبیل محدودیت زمـان، یک اندازه موثرنبـودن برای همـه دروس، آگاهی نداشـتن معلمان از ایـن روش، کمبـود منابـع و غیـره مواجـه باشـد کـه بـا دانش افزایـی معلمـان و گنجانـدن رویکـرد آمـوزش متمایـز در دوره هـای آموزشـی آنهـا میتـوان زمینـه اجـرای موفقیت آمیـز ایـن روش را در کلاس آمـوزش عمومـی و نظـام آمـوزش فراگیـر فراهـم کـرد کـه ایـن کار نیـاز بـه آگاهـی مسـئولان، متولیـان، متخصصـان و دسـت اندرکاران تعلیم وتربیـت دارد.

منابع:

1) Smith TE, Polloway EA, Patton JR, Dowdy CA, Doughty TT. Teaching students with special needs in inclusive settings. Pearson; 2015 Jan 16.

2) Smit R, Humpert W. Differentiated instruction in small schools. Teaching and Teacher Education. 2012 Nov 30; 28(8):1152-62.

3) Goodnough K. Investigating pre-service science teachers’ developing professional knowledge through the lens of differentiated instruction. Research in Science Education. 2010 Mar 1; 40(2):239-65.

4) Braddock D, Rizzolo MC, Thompson M, Bell R. Emerging technologies and cognitive disability. Journal of Special Education Technology. 2004 Sep 1; 19(4):49-56.

5) Stodden RA, Conway MA, Chang KB. Findings from the study of transition, technology and postsecondary supports for youth with disabilities: Implications for secondary school educators. Journal of Special Education Technology. 2003 Sep 1; (4):29-44.

6) Stanford B, Reeves S. Making It Happen: Using Differentiated Instruction, Retrofit Framework, and Universal Design for Learning. Teaching Exceptional Children Plus. 2009 Jul; 5(6): n6.

7) Edyburn DL. Would you recognize universal design for learning if you saw it? Ten propositions for new directions for the second decade of UDL. Learning Disability Quarterly. 2010 Feb 1; 33(1):33-41

8) Fitzgibbon L. Middle School Students’ Confidence and Differentiated Instruction.

9) Alavinia P, Farhady S. Using differentiated instruction to teach vocabulary in mixed ability classes with a focus on multiple intelligences and learning styles. International Journal of Applied. 2012 Apr; 2(4): 13-7.

10) Taylor BK. Content, Process, and Product: Modeling Differentiated Instruction. Kappa Delta Pi Record. 2015 Jan 2; 51(1):13-7.

11) Van Garderen D, Whittaker C. Planning differentiated, multicultural instruction for secondary inclusive classrooms. Teaching Exceptional Children. 2006 Jan 1; 38(3):12.

12) Colombo MW, Colombo PD. Blogging to improve instruction in differentiated science classrooms. Phi Delta Kappan. 2007 Sep 1; 89(1):60.

13) file:///C:/Users/win10/Downloads/Documents/SEO-v2n145p47-fa.pdf

14) https://www.civilica.com/Paper-ICPEKHA02-ICPEKHA02_053

15) https://niniban.com/fa/news/170943/

در عصر حاضر در میان مجموعه عوامل تاثیر گذار بر فرآیند یاددهی یادگیری، کیفیت تدریس معلم مهمترین عامل اثربخشی در یادگیری فراگیران است. این در حالی است که در بسیاری از مراکز تربیت معلم، به جای به کارگیری روش های تدریس اثربخش، بیشتر از روش های تدریس سنتی مانند روش سخنرانی برای آموزش استفاده می شود. از آن جایی که معمولا دانشجو معلمان از همان روشی که خود آموزش دیده اند، در کلاس های خود به کار می گیرند. از این جهت نمی توانیم شاهد تدریسی اثربخش در مدارس و آموزش عالی باشیم. لذا با توجه به اهمیت کیفیت تدریس در فرآیند آموزشی و تسهیل یادگیری، این مقاله به بررسی تدریس اثربخش و ویژگی های آن و چگونگی تدریس در مراکز تربیت معلم به دانشجو معلمان می پردازد. این پژوهشتوصیفی از نوع مروری است که با مطالعه ی منابع و سپس به صورت کتابخانه ای و با ابزار فیش برداری انجام شده است. نتایج حاکی از این است از جمله حیطه های مهارتی که اثر بخشی کار یک مدرس را تعیین می کند شامل:

الف) صلاحیت ها و توانایی فنی (علم، مهارت در درس مورد آموزش).

ب) صلاحیت ها و توانایی حرفه ای ( آگاهی از برنامه ریزی، ارایه و ارزیابی آموزشی ).

ج) صلاحیت شخصی ( ویژگی های شخصی و رفتاری موثر در فرآیند تعلیم و تربیت) است. از این رو می توان با سرمایه گذاری و برنامه ریزی در بخش تربیت معلم و تربیت معلمانی کارآمد در حیطه های گفته شده، شاهد اثربخشی تدریس باشیم.

معلمان و چالش تدریس اثربخش

معلمان در طول خدمت خود با یک چالش اساسی مواجهند و آن دغدغه دستیابی به تدریس اثربخش» است؛ تلاش برای تحقق‌بخشیدن به فعالیتی که متضمن انتقال پیام، هدایت، اطلاع‌رسانی، مشاوره، تسهیل‌گری، حمایت، روشنگری، اندیشیدن و به‌طورکلی‌ پرورش احساسات و تخیل و تعقل -دانش‌آموزان است.

اما در پاسخ‌گویی به این چالش مهم، با موانع و مشکلات ساختاری و بنیادی در نظام آموزش‌وپرورش رسمی روبه‌رو هستند.

معلم از یک طرف، در کسوت یک شاغل حقوق‌بگیر باید تابع سلیقه‌های مدیریتی افراد بالادستی و اسناد مرتبط باشد و در تراز نسبی شرح وظایفی که تعریف می‌کنند، بگنجد و در نهایت تخته‌بند شکل و محتوایی بشود که بسان ماشین غول‌آسایی در کار یکدست‌کردن فعالیت آنها و دانش‌آموزانشان است. این مسئله بسیاری از خلاقیت‌ها را سرکوب کرده و همراه شتاب تغییرات ناخواسته و روزافزون جامعه، فرصت اندیشیدن عمیق را از آنها سلب کرده و آنها درگیر سیکل معیوب روزمرگی و یکنواختی شده‌اند.  از طرف دیگر، معلمان در جهت توانمندشدن برای کسب هویت صنفی و رسالت ویژه خود، امکان پیوستن به تشکل‌های مربوط به خود را در زمینه تجربه‌اندوزی و آموزش‌های جهانی ندارند و عضویت در تشکل‌های صنفی موجود، برایشان پرهزینه می‌نماید و اصولا این تشکل‌ها برای چنین فعالیت‌هایی تعریف نشده‌اند. در نتیجه نوعی سندرم نیتی در گفتار و رفتار معلمان به وجود آمده که مثبت‌اندیشی را در میان آنها به‌شدت کاهش داده است.  آنها در کسب مهارت‌های نیم‌بند و ناکارآمد، وابسته به تشکیلات نحیف و بی‌انگیزه دولتی هستند که گزینشی عمل می‌کنند و توانایی و شجاعت حرکت در بستر جهانی را ندارند. به‌این‌ترتیب بخش عظیمی از بدنه، (به‌استثنای موارد محدود) صلاحیت‌ها را در فرایند آزمون‌وخطا کسب می‌کند.  در طول این سالیان، دغدغه معیشتی نیز رمق معلمان را بریده و فرصت‌های بازبینی وضعیت آموزشی را کند کرده است.

 گره‌زدن بهبود وضعیت معیشتی معلمان نیز با طرح‌های مرتبط با کیفیت‌بخشی مدارس، اساسا شکست‌خورده می‌نماید. گویی دولت‌ها نیز پذیرفته‌اند که برای افزایش کیفیت معیشتی و رفاه شغلی معلمان نیاز به افزایش شرح وظایف آنهاست. بهبود شرایط رفاهی معلمان بایستی به‌دور از شرط‌وشروط و گروکشی این‌چنینی صورت پذیرد. رضایت و آرامش و امنیت اقتصادی معلمان در مقایسه با سایر کارکنان، از شکنندگی زایدالوصفی حکایت دارد.

تا وقتی راه نهادهای مدنی و ان‌جی‌اُ»‌های آموزشی و توانمندساز به مدارس بسته است، برون‌رفتی متصور نیست. نهاد رسمی آموزش‌وپرورش کشور باید مسیر را برای شکل‌گرفتن این موارد هموار کند و بساط تصدی‌گری خود را برچیند. دولت‌ها متولیان خوبی برای تعلیم و تربیت نیستند.

عوامل موثر بر تدریس خوب

هر درسی، بدون توجه به ماده، موضوع و کلاس درس مربوط، بر اساس یک سری اصول، عوامل وعملکردهای روانشناختی و تربیتی، مبتنی است و معلم برای ارائه تدریس موفق و مؤثر، باید درباره ی این اصول، عوامل و پدیده ها، اطلاعات و تجارب عملی کافی داشته باشد . این عوامل و پدیده ها را می توان به شرح زیر خلاصه کرد :

دانش آموز هنگامی مطالب و مفاهیم درس را بهتر و آسانتر یاد می گیرد، که از هر نظر آمادگی لازم را داشته باشد ؛ یعنی هم نیاز به یادگیری را احساس کند و هم بتواند یاد بگیرد و تجارب و آموخته های خود را به موضوع درس جدید ارتباط دهد ؛ از این رو معلم باید راهی برای شروع و مقدمه درس پیدا کند . هدف معلم از مقدمه چینی این است که دانش آموزان را به فضای درس بکشاند و دقتشان را برانگیزد ؛ بطوری که بی اختیار به درس توجه کنند . اگر توجه ی دانش آموزان در هنگام شروع درس جلب نشود ، دیگر به سختی می توان در ادامه ی درس ، توجه ی آنها را جلب کرد . موفقیت تدریس معلم در بیشتر درسها بر دقایق اولیه ی کلاس ، شکل مقدمه ، روش اجرا و نتیجه ای که دانش آموزان از آن می گیرند ، بستگی دارد و اگر معلمی در این مرحله از شروع درس هراسان و مضطرب باشد و بدون اعتماد به نفس عمل کند ، نه تنها در آن درس موفقیتی نخواهد داشت ، بلکه در سایر درسها و در طول سال تحصیلی با مشکل جدی مواجه خواهد شد ؛ مخصوصاً این خطر برای معلم وجود دارد که دانش آموزان او را معلمی ضعیف بدانند .

ویژگی های مقدمه:

1. حواس دانش آموزان را متمرکز کند .
2. کوتاه باشد . البته مدت آن بستگی به نظر معلم دارد .
3. آسان و مفهوم آن با سطح سنی و ذهنی دانش آموزان متناسب و هماهنگ باشد .
4. درس را بطور ضمنی و غیر مستقیم به دانش آموزان معرفی کند .
5. به تجارب و دانستنی های قبلی دانش آموزان متکی باشد و توجه و دقت آنها را برانگیزد .
6. انگیزه تفکر و پرسش و پاسخ را در دانش آموزان ایجاد نماید .
7. دانش آموزان را برای آموختن موضوع جدید تشویق کند .

مراجعه به درس قبلی

معلم در آغاز درس ، ناگزیر است به درس قبلی مراجعه کند، تا از میزان و کیفیت یادگیری دانش آموزان آگاه شود و درس را بر پایه ی محکمی قرار بدهد ؛ بخصوص که در بیشتر درسها ، موضوعها کاملاً به هم پیوستگی دارند و دانش آموزان باید این پیوستگی و وحدت را دریابند . معلم در این مرحله از تدریس باید به نکات زیر توجه کند :

معلم ضمن مراجعه به درس قبلی باید دانش آموزان ضعیف و یا آنهایی که خوب مطالعه نکرده اند ، بشناسد و به نقاط ضعف آنها پی ببرد

موضوع درس

موضوع درسی باید از لحاظ کمی با سن زمانی و عقلی دانش آموزان متناسب باشد .

تفاوتهای فردی آنها را کاملاً در نظر بگیرد.

اگر موضوع درسی خشک و خسته کننده باشد ، معلم می تواند با تنظیم آن در یک قالب فکری جامع و منطقی ، درس را برای دانش آموزان نشاط انگیزکند .

روش تدریس

نقش اساسی معلم در تدریس این است که موقعیت آموزشی را چنان فراهم و آماده سازد ، که دانش آموزان شخصاً فعالیت کنند .

هیچ یک از روشهای تدریس ، روش قطعی و کامل نیست ؛

بنابراین ، معلم باید از این روشها الهام بگیرد و خود بهترین و مناسب ترین روش را کشف کند ؛ ولی آنچه که مسلم است ، هر قدر روش تدریس ، روش فعالتر باشد ، یعنی دانش آموز شخصاً فعالیت کند ، بفهمد ، اختراع کند و یا اختراعی را بازسازی کند ،

می توان امیدوار شد که در آینده فردی بارآید که توانایی تولید و آفرینش را داشته باشد . بطور کلی روش تدریس خوب دارای ویژگیهای زیر است :

روش تدریس باید با موضوع درسی مناسب باشد ؛ زیرا هر ماده درسی ، روش آموزشی خاصی دارد که یادگیری آنرا آسان می کند .

روش تدریس باید با رغبتهای دانش آموزان به بازی و حرکت و کنجکاوی سازگار باشد ، زیرا در این صورت دانش آموزان از یادگیری و فعالیتهای مربوط به آن لذت خواهند برد .

روش تدریس باید تفاوتهای فردی موجود میان دانش آموزان را در نظر بگیرد .

روش تدریس باید فاصله های نشاط انگیز را در هر درس دارا باشد ، تا از پیدایش خستگی در دانش آموزان جلوگیری شود .

پرسش و پاسخ

معلم از طریق خوب پرسش کردن می تواند دانش آموزان را به یادگیری مؤثر هدایت کند . بطور کلی پرسشهای متوالی و تبادل نظر و اندیشه میان معلم و دانش آموزان ، کلاس را از حالت خشکی و یکنواختی خارج می کند و محیطی گرم و صمیمی برای یادگیری بیشتر بوجود می آورد . پرسشهای پیگیر یکی ار بهترین وسیله ها جهت بالا بردن میزان مشارکت دانش آموز در بحثهای کلاسی است . این گونه پرسشها توسط معلم به شکلی منظم و پی در پی و بلافاصله پس از اولین پاسخ دانش آموز مطرح می شوند . هدف از پرسشهای پیگیر ، راهنمایی و هدایت دانش آموز برای رسیدن به پاسخ مورد نظر است . در واقع با اینگونه سؤالها، معلم ذهن دانش آموز را تحریک می کند ، توجه ی دانش آموز به پاسخ های خود بیشتر می شود ، تا با تمرکز حواس و با تفکر بیشتر ، مسئله را مورد دقت و بررسی قرار دهد و پاسخ هایی که ناشی از تفکر عمیق تر و پخته تر است ، ارائه نماید . استفاده از این روش باعث می شود که دانش آموز با پرورش پاسخ های اولیه ی خود به سطوح بالاتر یادگیری برسد و مفهوم جدیدی یاد بگیرد ؛ همچنین پرسشهای پیگیر دانش آموز را یاری می دهد که پاسخ های خود را روشن تر ، صحیح تر ، دقیق تر و عمیق تر بیان کند . این تکنیک شبیه به روش تدریسی است که سقراط در یونان قدیم بکار می برد . سقراط به جای پاسخ مستقیم به پرسش دانش آموز ، سؤالی که ذهن دانش آموز را برانگیزد ، از او می پرسید . پرسشهای پیگیر برای هر کدام از شش سطح یادگیری حیطه ی شناختی مناسب هستند . معلمان تازه کار و حتی مجرب، در سطح پرسش به نکات زیر توجه کنند :

1. پرسشها نباید فقط حافظه و دانستنی های دانش آموزان را بسنجد .
2. پرسشها باید به گونه ای مطرح شوند که دانش آموز در پاسخ به آنها فقط به بلی یا خیر و یا یک جمله کوتاه اکتفا نکند .
3. معلم در دریافت پاسخ از دانش آموز نباید عجله کند ؛ زیرا اگر دانش آموز از لحاظ زمانی تحت فشار قرار گیرد ، مسلماً بدون تأمل و اندیشه پاسخی را مطرح خواهد کرد که احتمال اشتباه در آن زیاد است .
4. معلم باید با طرح پرسشهای متوالی و پیگیر دانش آموزان را در دستیابی به نتیجه ی نهایی ، راهنمایی و هدایت نماید .
5. معلم باید پرسشهای خود را طوری مطرح کند که همه ی دانش آموزان برای یافتن آن به تفکر بپردازند .
6. معلم نباید پاسخ ها را تکرار کند ؛ زیرا این کار وقت کلاس را می گیرد و هم به بی توجهی و بی دقتی دانش آموزان منجر می شود .
7. معلم باید سعی کند تا پرسشهایی را که دانش آموزان ، خارج از موضوع درس مطرح می کنند ، به نحوی با موضوع درس ارتباط دهد

نظم و انضباط

بدون نظم و انضباط در کلاس ، معلم عملاً قادر به انجام هیچ کاری نیست . معلم باید نظم بخشیدن به کلاس درس را پیش نیاز تدریس بداند و همیشه پس از برقراری آرامش در کلاس ، تدریس را شروع کند . اگر معلم از قبل برنامه و آمادگی لازم را برای اداره ی کلاس و تدریس داشته باشد ، از بسیاری از دردسرها و مشکلات احتمالی کلاس و فشارهای روانی و عصبی ناشی از آن پیشگیری خواهد کرد . مسلماً بسیاری از رفتار و اَعمال نامطلوب و شرارت دانش آموزان از آنجا ناشی می شود که آنها واقعاً نمی دانند در مقابل مشکلات چه باید بکنند و از اموری که باید انجام دهند ، آگاهی لازم را ندارند و یا اینکه در انجام فعالیتها و تکالیف خود ناتوان هستند . معلم می تواند با ارائه اطلاعات مناسب ، دانش آموزان را در جهت رفع موانع و مشکلات خود، یاری نماید ، و توانایی هایشان را برای حل مشکلات و انجام تکالیف افزایش دهد ؛ همچنین معلم باید تلاش کند روشهای تنبیهی را بلافاصله پس از مشاهده ی عمل خلاف در کلاس به کار گیرد . تا دانش آموز خاطی به ارتباط بین عمل خود و نتیجه ی آن پی ببرد . معمولاً برخی از مسائل مربوط به کنترل کلاس ، بطور غیرمنتظره و ناگهانی پیش می آیند که مستم راه حلهای ابتکاری و مدبرانه ای است . اگر معلم در این زمینه ها از تجارب و آگاهی لازم و کافی برخوردار نباشد ، بطور یقین واکنش و عکس العملهای او در برخورد با بی نظمی و آشوب های کلاسی، بی اثر و یا مخرب خواهد بود ؛ بنابراین ، معلم باید با استفاده از تجارب و اطلاعات همکاران و با انجام مطالعات لازم در زمینه های روانشناسی و علوم تربیتی ، شیوه ها و راهکارهای برخورد با بی نظمی های کلاسی را از قبل پیش بینی و با آمادگی بیشتری در کلاس حاضر شود .

وضعیت کلاس درس

• کلاس درس باید به اندازه کافی روشن باشد ، زیرا نور کم یا زیاد موجب خستگی و کاهش فعالیت دانش آموزان می شود و انضباط کلاس را بهم می زند .
• دانش آموزان باید از لحاظ نشستن در کلاس راحت باشند ، فضا و جای مناسب برای کار و فعالیت داشته باشند .
• نحوه ی قرار گرفتن صندلی ها یا میز و نیمکت طوری باشد که موجب حواس پرتی دانش آموزان نشود .
• فضای کلاس باید جذاب و نشاط آور باشد ، برای این کار می توان از عکس ها ، نقشه های رنگی و مانند آنها استفاده کرد ،
• که علاوه بر زیبایی و ایجاد شادابی در کلاس ، می تواند برای دانش آموزان از نظر یادگیری موضوعات مختلف درسی بسیار مفید و مؤثر باشد .
• کلاس درس باید از هر نظر نشاط انگیز و محرک کنجکاوی و یادگیری باشد و این کار به خلاقیت معلم در تصمیم گیریهای کلاسی بستگی دارد .

وسایل کمک آموزشی

تجارب روانشناسی کودک و روانشناسی تربیت ، ثابت کرده اند که کودک امور مادی و محسوس را زودتر از امور معنوی و انتزاعی می فهمد ؛ از اینرو ، قواعد کلی تدریس تأکید می کنند که تدریس به کودکان با محسوسات آغاز شود و به همین سبب به کار بردن وسایل کمک آموزشی در تدریس کاملاً ضرورت دارد .

یکی از یافته های روانشناسی این است که هرگاه در یادگیری یک امر ، دو حس یا بیشتر با همدیگر همکاری کنند ، فراموشی کمتر اتفاق خواهد اُفتاد و ما ، در کاربرد وسایل کمک آموزشی یا به اصطلاح سمعی و بصری ، حواس مختلف دانش آموزان را در آنِ واحد به کار می اندازیم و این کار یادگیری آنها را آسان

می کند و میزان آنرا بالا می برد ؛ بنابراین ، معلم باید وسایل کمک آموزشی لازم برای توضیح درس خود را پیش بینی کند و نیز چگونگی و موارد استفاده از این وسایل را روشن نماید ، تا در هنگام تدریس به موقع از آنها استفاده کند و برای دانش آموزان مؤثر و سودمند واقع شوند .

خلاصه درس

بیشتر متخصصان تعلیم و تربیت توصیه می کنند که معلم باید در پایان تدریس خود ، خلاصه ای از نکات مهم درس را روی تخته گچی یا وایت بورد بنویسد و یا بصورت شفاهی به دانش آموزان بگوید . معلم باید در خلاصه درس ، شرایط زیر را رعایت کند :

1. در ارائه خلاصه درس ، باید ترتیب منطقی درس رعایت شود .
2. خلاصه درس باید در برگیرنده ی نکات مهم درس و همراه با ذکر مثالهای لازم برای توضیح هر یک از نکات باشد .
3. خلاصه نویسی روی تابلوی کلاس ، حتماً باید بوسیله ی خود معلم و با خطی خوانا انجام گیرد و در صورتی که خلاصه نویسی دارای کلمات دشواری باشد ، باید معلم آن کلمات را مشخص کند و سپس آنها را به دقت و شمرده بخواند .
4. خلاصه نویسی ممکن است باعث شود که دانش آموزان خود را از مراجعه به کتاب درسی و مطالعه ی عمیق بی نیاز احساس کنند ؛ از اینرو معلم باید خلاصه ی درس را به گونه ای تهیه و تنظیم کند که دانش آموزان به مطالعه نیازمند شوند .

کاربرد آموخته ها

کاربرد آموخته ها میزان موفقیت مارا در آموختن یک درس نشان می دهد . در اینجا باید میان کاربرد و گفتگو با دانش آموزان فرق بگذاریم ؛ زیرا گفتگو یا مذاکره با دانش آموزان ، میزان محفوظات آنها را روشن می کند ، در حالی که هدف کاربرد این است که معلومات یا آموخته های دانش آموزان را در ذهن آنها تثبیت کند ؛ به علاوه ،کاربرد معلومات ، میزان فایده آنها را در زندگی نشان می دهد . وقتی که دانش آموزان آنها را در زندگی عملی و حل مسائل به کار می برند ، به ارزش و اهمیت واقعی آنها شخصاً پی می برند و این نیز علاقه ، رغبت و فعالیت یادگیری آنها را افزایش می دهد . هر ماده درسی را کاربرد خاصی است که با کاربرد درسهای دیگر فرق می کند و حتی در باره ی یک ماده درسی کاربرد ایده آلی وجود ندارد ، بلکه کاربرد هر ماده یا موضوع درسی به قدرت ابتکار معلم بستگی دارد . کاربرد بعضی از درسها براحتی در زندگی عملی امکان پذیر است ، مانند اخلاق و بهداشت ، که خود زندگی ، محک اساسی میزان فهم دانش آموزان درباره ی این قبیل درسهاست ؛ یعنی از روی رفتار دانش آموزان می توان دریافت که چقدر این درسها را فهمیده اند و می توانند آموخته های خود را عملاً به کار ببرند . از جمله ویژگیهای آموزش و پرورش جدید این است که می کوشد دانش آموزان را عملاً توانا سازد . تا آنها تنها به حفظ کردن اکتفا نکنند ، بلکه موارد و چگونگی کاربرد آموخته های خود را نیز دریابند و عملاً از آنها استفاده کنند .

آمادگی قبلی

موفقیت هر معلم در کارش به آمادگی قبلی او برای تدریس بستگی دارد . معلمی که به معلومات و یا اطلاعات موجودش قناعت می کند ، به تدریج به رکود ذهنی و ضعف علمی دچار خواهد شد و این امرنیز از ارزش و اعتبار او خواهد کاست.

معلم قبلاً باید بداند که درس خود را از کجا شروع و کجا پایان خواهد داد ، وگرنه وقت کلاس را تلف می کند و به نظم و انضباط آن لطمه می زند .

آماده کردن درس ، کمیت وکیفیت معلوماتی را که باید به دانش آموزان داد ، روشن ومعین کند .

مطالعه ی قبلی ، معلم را از صورت ماشینی شدن در تدریس در می آورد ، و کار او را همیشه تازه می گرداند.

تهیه طرح درس

یکی دیگر از مهارتهای بسیار مهم معلم پیش از تدریس ، تهیه و تنظیم طرح درس است . طرح درس ، نقشه و راهنمایی است که معلم براساس آن محتوای آموزشی را راحتتر ، دقیقتر و منظم تر به دانش آموزان ارائه می دهد ، به بیان دیگر ، طرح درس برنامه ای

مدون و سنجیده است که معلم قبل از تدریس برای یک جلسه ی درس تهیه می کند ؛ یعنی شرح کامل جریان تدریس و تمامی فعالیتهایی را که قصد دارد ، در کلاس درس انجام دهد ، در آن می گنجاند . برای طرح درس ، الگوهای مختلفی وجود دارند که ممکن است از لحاظ ظاهری با هم متفاوت باشند ؛ ولی معمولاً اصول و کلیات تمامی طرح درسها شبیه به یکدیگر است . داشتن طرح درس برای هر معلم بسیار لازم و ضروری است ؛ زیرا :

• معمولاً معلمان نمی توانند تمام مراحل و جزئیات تدریس را در ذهن خود نگه دارند ، ولی داشتن طرح درس این مشکل را برطرف می سازد .
• از آنجا که طرح درس براساس اصول و قواعد معینی تهیه و تنظیم می شود ، باعث می گردد که عوامل اصلی در جریان تدریس در نظر گرفته شوند .
• طرح درس ، توجه ی معلم را به انتخاب روشها و فنون مناسب تدریس برای درسهای مختلف جلب می کند .
• معلمی که بدون برنامه ، طرح درس و آمادگی قبلی در کلاس حاضر می شود ، با ناکامی روبرو می شود .

ارزشیابی

یکی از فنون تعلیم و تربیت که هیچ معلمی از آن بی نیاز نیست ، آشنایی با شیوه های نوین ارزشیابی است . ارزشیابی از یک طرف بعنوان کنترل کننده تمامی عناصر تعلیم و تربیت ، مانند هدف ، برنامه ، روش و وسایل آموزشی و از طرف دیگر بعنوان روشی برای شناخت و هدایت فعالیتهای تحصیلی دانش آموزان به شمار می رود . ارزشیابی یکی از ارکان اصلی و جدایی ناپذیر آموزش و پرورش است ؛ بنابراین ، یکی از صلاحیتهای فردی برای اِحراز شغل معلمی ، داشتن دانش نظری و مهارت عملی در زمینه ی ارزشیابی است . ارزشیابی ، بخشی از فرایند آموزش و پرورش است ، که براساس آن اطلاعات لازم در مورد یادگیری یا آموخته های دانش آموز ، جمع آوری و تجزیه و تحلیل می شود ، تا میزان تحقق هدفهای پیش بینی شده مورد قضاوت قرار گیرد . معلم برای برنامه ریزی ، تدریس و تصمیم گیری آگاهانه در فرایند آموزش و پرورش ، به اطلاعات زیادی در زمینه ی آمادگی و پیشرفت دانش آموزان و بازده فعالیتهای کلاس نیاز دارد .

نتایج ارزشیابی های مستمر و مبتنی بر موازین علمی او را قادر خواهد ساخت ، که پاسخ بسیاری از پرسشهای زیر را پیدا کند و براساس این آگاهیها در مورد برنامه ریزی تدریس ، تصمیم های درست بگیرد.

شخصیت معلم

شخصیت معلم از عوامل بسیارمؤثر در تدریس ، هدایت و رهبری دانش آموزان در کلاس درس است . مدرسه با همه ی تدابیر و فعالیتهایش بیش از هر چیز به شخصیت معلم بستگی دارد و همه ی عوامل آموزشی تحت تأثیر او می باشند . ابن خلدون » می گوید : در شناخت میزان و کیفیت فرهنگ و تمدن یک جامعه ، پیش از هر چیز این سؤال مطرح می شود که معلمان آن جامعه چه کسانی هستند؟ امروزه کشورهای پیشرفته و حتی فوق صنعتی ، با وجود پیشرفتهای خارق العاده تکنولوژی ، مخصوصاً تکنولوژی آموزشی ، باز هم معلم ارزش و اعتبار خاص خود را دارد و هنوز هیچ ماشینی نتوانسته است جای او را بگیرد. پس هیچ سازمان تربیتی ، در هیچ شرایطی ، نمی تواند اهمیت و ارزش معلم را انکار کند ، که در این صورت ارزش انسانی ا انکار کرده است ؛ به همین سبب ، امروز در همه ی کشورهای مترقی ، قبل از اینکه به برنامه ی درسی ، ساختمان و وسایل آموزشی بیندیشند، به فکر معلم هستند ؛ زیرا همگی این واقعیت را دریافته اند و پذیرفته اند که هیچ یک از آنها بدون وجود معلم خوب تربیت شده ، نمی تواند منشأ اثر مطلوب واقع شود . اگر چه ویژگیهای شخصیتی معلم ممکن است در موقعیتها ، شرایط و محیط های مختلف ، متفاوت باشد ، اما بطور کلی ویژگیهای شخصیتی او را می توان به شرح زیر خلاصه کرد :

• معلم نباید هیچ گونه کمبود بدنی که توجه دانش آموزان را جلب کند ، داشته باشد .
• معلم باید از سلامت جسمانی ، عاطفی و روانی برخوردار باشد ، تا بتواند وظیفه اش را به خوبی انجام دهد .
• حرکات معلم در کلاس باید گویای معانی درس او بوده و در فهم آنها به دانش آموزان کمک کند .
• دید و نظر معلم باید همه ی دانش آموز را در بر گیرد ، بطوریکه هر دانش آموز احساس کند که مورد توجه و محبت معلم است و این احساس پیدا نشود که معلم به یکی از آنها بیشتر توجه دارد و بقیه را فراموش کرده است .
• معلم باید بتواند با بیان خوب و رسا ، گفته های خود را در قالب کلمات مناسب و بسیار ساده و شیرین بیان کند ، تا دانش آموزان بتوانند براحتی آنرا درک کنند .
• معلم و دانش آموزان باید بتوانند در یک محیط عاطفی سالم زندگی کنند ، نه اینکه نسبت به هم سردی و بی تفاوتی نشان دهند .معلم باید بتواند هنگام تحریک احساسات و عواطفش ، بر اعصاب خود مسلط باشد و قیافه اش همیشه خوشحالی او را نشان دهد .
• موفقیت معلم بیشتر بر میزان هوش ، سرعت فهم و انتقال و عمق تفکرش بستگی دارد و باید در مشاهداتش دقیق باشد ؛ بتواند با دانش آموزان با بی نظری و تعصب بحث کند و قدرت برانگیختن یادگیری آنها را دارا باشد .
• معلم باید بطور روزانه اهداف تدریس خود را مشخص کند و براساس آن طرح درس تهیه نماید و سپس در کلاس درس حاضر شود .
• زبان معلم باید با سطح فهم و سن دانش آموزان متناسب باشد ، در ماده و موضوع درس خود ، با آخرین یافته های علمی آشنا باشد .
• خلاصه اینکه ، معلم باید از لحاظ شخصیت چنان باشد که دانش آموزان او را به عنوان یک رهبر و راهنمای مطلع ، مهربان و صدیق بپذیرند و الگوی رفتار خود قرار دهند ؛ زیرا تا معلم از چنین پذیرشی از طرف دانش آموزان برخوردار نباشد ، موفقیت مطلوب را بدست نخواهد آورد.

منابع:

• شعاری نژاد ، علی اکبر ( ۱۳۸۷) : روانشناسی تربیت و تدریس ، اطلاعات : تهران .
• صفوی ، امان الله ( ۱۳۶۲ ) : درس معلمی ، دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی .تهران .
• پاشا شریفی ، حسن (۱۳۶۳) : شیوه های ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان ، دفتر برنامه ریزی و تألیف کُتب درسی : تهران .
• پورعلیرضاتوتکله ، علی (۱۳۹۱) : مجموعه مقالات تربیتی ، چاپ دوم ، دهسرا :رشت .
• پورعلیرضاتوتکله ، علی (۱۳۹۱) : مهارتهای حرفه ای معلم ، دهسرا : رشت .
• پورعلیرضاتوتکله ، علی (۱۳۹۳) : پیش دبستان و کودک پیش دبستانی ، دهسرا :رشت .
• پورعلیرضاتوتکله ، علی (۱۳۸۷) : آموزش در چارچوب روانشناسی » ، مجله رشد تکنولوژی آموزشی ، شماره پی در پی ۱۹۷ ، ص ۳۴-۳۲ .
• کتاب روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش/ تالیف علی اکبر سیف
• http://www.sharghdaily.ir/fa/main/detail/6799
• http://www.ettelaat.comعوامل موثر بر تدریس خوب روز نامه اطلاعات
• https://www.civilica.com تدریس اثر بخش